Tuesday, January 3, 2023

ახირებული კაცის ფიასკო

 სასიამოვნო ფაქტია, რომ ჟურნალი „ჩვენი მწერლობა“ სერიოზულ ასპარეზს უთმობს ახალგაზრდა, საინტერესო ავტორებს, რომელთაც არამარტო უჭრით კალამი, არამედ ცდილობენ თავიანთი წარმოსახვის სამყაროში შეუძღვნენ მკითხველს და ცხოვრების მიმზიდველი შუქ-ჩრდილების თავისებური ხედვა შემოგვთავაზონ.

ჟურნალის მარტის ნომერში დასტამბული („ჩვენი მწერლობა“, 2011, N5) „ველბის ცხოვრება“ ორიგინალური სიუჟეტით, ხოლო პისეის ავტორი, ჩანს, ხასიათების შეცნობისა და სათანადო ატმოსფეროს შექმნის ბუნებრივი უნარით არის დაჯილდოებული. ეს არის დიმიტრი უჩანეიშვილის თამამი ჩანაფიქრი, რომელსაც შეიძლება წარმატებული ვუწოდოთ, რადგან პიესის გმირი უეჭველი თანაგრძნობისა და სიბრალულის ემოციას აღძრავს, ამასთან, შემოქმედი ადამიანის პრობლემაზე დააფიქრებს და განზოგადებისთვის გარკვეულ სივრცესაც უტოვებს მკითხველს.

დრამატული ბედის მქონე გმირის ველბის ცხოვრება პიესის სამ მოქმედებაშია აკუმულირებული, დაბადებამდე (ის დაბადებამდეც ცხოვრობდა მშობლების სხეულსა და დიალოგებში), დაბადების შემდგომ და სხეულებრივი გაქრობის მოლოდინში. გმირის ამბავი სხვადასხვა ფილოსოფიური და ფსიქოლოგიური წიაღსვლებით არის გამდიდრებული. ველბის მშობლების ხასიათები ჩვეულებრივი ცხოვრებისეული პრობლემებისადმი პრაგმატულად განწყობილი ცოლ-ქმრის დიალოგებში იკვეთება. აშკარაა, რომ დაბადების ტრიავიალურ აქტთან სულაც არა გვაქვს საქმე და რომ ეს წყვილი ამქვეყნად ჩვეულებრივი ბავშვის მოვლინებით როდია მოტივირებული. ფილოსოფიური განსჯით ცხოვრებაზე, ადამიანურ ურთიერთობებსა და რელიგიაზე, მოძღვრის როლზე პიროვნების ჩამოყალიბებაში მკითხველი ერთხელ კიდევ ეზიარება იმ უბრალო ჭეშმარიტებას, რომ ამქვეყნად ყველაფერი ურთიერთგავლენით საზრდოობს და რომ ამგვარ დიალექტიკას ეფუძნება როგორც განვითარება, ისე სამყაროს ჰარმონია. ავტორი გავლენის სხვადასხვა ფორმებს აყალიბებს და ასკვნის, რომ „ადამიანის საქმიანობა, მისი მოძრაობა, გადაადგილება, დედამიწის რომელ წერტილშიც უნდა ხდებოდეს ეს, გავლენას ახდენს სხვებზე. და არამარტო ეს. მეტიც, ადამიანი ჩასუნთქული და ამოსუნთქული ჰაერის ოდენობითაც კი გავლენას ახდენს სხვაზე. ჩვენ საყოველთაო ურთიერთგავლენას ვექვემდებარებით“.

საინტერესოა, რომ სწორედ ამ დროს ქრება შუქი და იწყება მეორე მოქმედება, სადაც უკვე დაბადებული და ზრდადასრულებული ველბი, დამუხტული ორგინალური შეხედულებებით ცხოვრებაზე, „საკუთარი თავის კონსტრუირებას“ იწყებს. ავტორი გვთავაზობს სიგიჟის ზღვარზე მისული ნიჭიერი კაცის მოსაზრებათა კასკადს, რომლითაც მკითხველი შემოქმედებითი პროცესის სირთულეებს უნდა ჩასწვდეს და ველბის სხეულებრივი კვდომის, სამაგიეროდ, შემოქმედებითი გამარჯვების პროცესის მოწმე გახდეს. თუმცა სიკვდილის ზღვარზე მისული პოეტი გამარჯვების დაფნის გვირგვინს ვეღარ ირგებს, რადგან ისე დაუძლურებულა, ამქვეყნიურ ნეტარებას მისთვის აზრი დაუკარგავს. ადამიანი მიდის იმქვეყნად, მაგრამ რჩება პოეზია. ველბის ფანებს კი როდი აინტერესებთ, რა ტანჯვის ფასად იშვა ლექსის თითოთეული სტრიქონი. ველბის მოუვიდა მიუტევებელი შეცდომა, დაარღვია სამყაროს უპირველესი კანონი, სხეულებრივსა და სულიერს შორის არსებული ბალანსი. ამიტომაც განიცადა ფიასკო, როგორც პიროვნებამ, რაც საკუთარი შემოქმედებისადმი სრულ გულგრილობაში გამოიხატა.

შეუძლებელია, ვრცელი ფსიქოლოგიური დრამის თუნდაც სქემატურად წარმოსახვა. ვინც „ველბის ცხოვრება“ წაიკითხა, ალბათ დამეთანხმება, რომ ქართულ მწერლობას ავსებს და საინტერესო ელფერს სძენს კიდევ ერთი ცხოვრებაზე დაფიქრებული კაცი, რომელიც მსოფლიო მწერლობის საუკეთესო ტრადიციებს ქართული ფესვებით შეიგრძნობს, ერთგულად მისდევს მას და გაურბის ზედაპირული, მოდური ექსპერიმენტებით თრობასა და თავდავიწყებას.

ვიმედოვნებ, კვლავაც არაერთხელ შევაღებთ დიმიტრი უჩანეიშვილის მწერლური ლაბორატორიის კარს, სადაც იგი ალქიმიკოსის სიჯიუტით ცდილობს გახსნას მარადიული საიდუმლო და თანამედროვე ქართული ლიტერატურა საინტერესო იდეებითა და მხატვრული სახეებით, სამყაროზე ახლებური ხედვით გაამდიდროს.


ქეთევან ტომარაძე,

2011

Thursday, April 21, 2022

ეგზისტენციალური ანალიზი

 ლუდვიგ ბინსვანგერი 1881 წლის 13 აპრილს დაიბადა კროიცლინგენში (შვეიცარია), ოჯახში მდიდარი სამედიცინო, კერძოდ, ფსიქიატრიული ტრადიციით. ის სწავლობდა იუნგის ხელმძღვანელობით, როგორც მისი ასისტენტი, შემდეგ კი ბლოილერის ხელმძღვანელობით, იზიარებდა რა ორივე მასწავლებლის ინტერესს შიზოფრენიისადმი. 1907 წელს იუნგმა ბინსვანგერი ფროიდს გააცნო. ბინსვანგერის მეგობრობა და თანამშრომლობა ფროიდთან ამ უკანასკნელის სიკვდილამდე გაგრძელდა, მიუხედავად მრავალი განსხვავებისა თერაპიული პრაქტიკის მეთოდისა და მიზნების ინტერპრეტაციაში. მათი მიმოწერა მოიცავს 60-ზე მეტ წერილს.

ბინსვანგერმა თავისი პირველი მთავარი ნაშრომი, „შესავალი ზოგადი ფსიქოლოგიის პრობლემებში“, მიუძღვნა ოიგენ ბლოილერსა და ზიგმუნდ ფროიდს. იმავე 1907 წ. ბინსვანგერმა მიიღო მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხი ციურიხის უნივერსიტეტიდან. ამ დროს იგი აქტიურად სწავლობდა დილთეის და ჰუსერლის შრომებს,  სულ უფრო მეტად ენთებოდა რა გაგებისა და ფენომენოლოგიური ფსიქოლოგიის იდეით.

1911 წელს ბინსვანგერი გახდა კროიცლინგენის სანატორიუმის მთავარი სამედიცინო დირექტორი, რომლის დირექტორები წარსულში მისი მამა და ბაბუა იყვნენ. გასული საუკუნის 20-30-იან წლებში ეს სანატორიუმი გარკვეულწილად იყო ფსიქოლოგიისა და ფსიქიატრიის ფენომენოლოგიურად მოაზროვნე წრეების (ვ. გებზატელი, რ. კუნი, ე. მინკოვსკი, ე. შტრაუსი) შეხვედრის ადგილი. ბინსვანგერის ამ პერიოდის ნაშრომებში შესამჩნევია კანტისა და ნეოკანტიანური სკოლის, კერძოდ ნატორპის, ასევე, კარლ იასპერსის, ფენომენოლოგიური ფსიქოპათოლოგიის გავლენა. ბინსვანგერისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანი იყო გაცნობა მარტინ ჰაიდეგერის 1927 წელს გამოქვეყნებულ ნაშრომთან „ყოფიერება და დრო“, რომელმაც შემდგომში განაპირობა მისი Dasein ანალიზის მეთოდის სახელწოდება (მეთოდის შემდგომი სახელწოდებებია: „ფსიქიატრიული Dasein ანალიზი“, „ეგზისტენციალური აპრიორული სტრუქტურების ანალიზი“, „ანთროპოლოგიური ანალიზი“, უბრალოდ „ეგზისტენციალური ანალიზი“).

1956 წელს ბინსვანგერი მას შემდეგ, რაც 45 წელი იმყოფებოდა ამ პოზიციაზე, გადადგა კროიცლინგენის სანატორიუმის მთავარი სამედიცინო დირექტორის თანამდებობიდან. ის აქტიურ მუშაობას გარდაცვალებამდე (1966) განაგრძობდა.

ნაშრომში "ეგზისტენციალური ანალიზი" ასახულია ლუდვიგ ბინსვანგერის მიერ შემოთავაზებული პიროვნების ანალიზის მეთოდი, რომელიც ავლენს მას მთლიანობასა და მისი არსებობის უნიკალურობაში.

იასპერსისჰუსერლის, ჰაიდეგერის, სარტრის, ბუბერის, კანტის და სხვა ფილოსოფოსების იდეების შერწყმით ბინსვანგერმა შექმნა ეგზისტენციალური ანალიზის უნიკალური თეორია, მეცნიერული ინსტრუმენტი, რომლითაც შეიძლება მივუახლოვდეთ „მიუწვდომელი ფსიქიკური ცხოვრების“ მეცნიერულ გაგებას.

როგორც ჰაიდეგერისა და ჰუსერლის იდეების გამტარებელი ფსიქიატრიის სივრცეში, ბინსვანგერი ინდივიდუალური ყოფიერების ანალიზს აგებს ჰაიდეგერის მიერ შემუშავებული აბსტრაქტული ყოფიერების ონტოლოგიაზე და ამოცანას იმაში ხედავს, რომ ფენომენების ზედაპირის გავლით პიროვნების შინაგან სამყაროში შეაღწიოს, რათა ფენომენოლოგიური მეთოდის დახმარებით აღწეროს დაავადებული ადამიანის სამყარო, სამყარო, რომელიც ჩვენი სამყაროსგან უკიდურესად განსხვავდება. არა ინტერპრეტირება და რაციონალური ინტერპრეტაციის მცდელობა, არამედ „განცდის მთლიანობასა და ერთიანობაში მოხელთება ირაციონალური სამყაროსი, რომელიც შიზოფრენიით დაავადებულის, ნევროტიკოსის და ბავშვის ცნობიერებაში იბადება“.

ეგზისტენციალური ანალიზი, ბინსვანგერის აზრით, დაიბადა ფსიქიატრიის, ფსიქოპათოლოგიისა და ფსიქოთერაპიის პრობლემების ახალი მეცნიერული გაგების მისაღწევად.

Tuesday, September 7, 2021

უკვდავების პრობლემა (In Homo)

 თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანის წინაშე მდგარი ყველაზე დიდი პრობლემა ოდითგანვე სიკვდილია. მასვე უკავშირდება ადამიანის უკვდავების თემაც, რომელიც ერთი შეხედვით შესაძლოა აღნიშნული პრობლემის გადაწყვეტადაც კი მოგვეჩვენოს.

 უმთავრესად ამ ორ, ერთიმეორისგან გამომავალ საკითხს ეძღვნება დიმიტრი უჩანეიშვილის 2012 წელს გამოქვეყნებული რომანი “In Homo”. მისი მთავარი გმირი, დიმიტრი ჯაფარიძე, გაზეთში შემთხვევით ნეკროლოგს წააწყდება, რომელიც მავანი დიმიტრი ჯაფარიძის გარდაცვალებას იუწყება. ჩნდება კითხვა: „ხომ შეიძლებოდა ეს მე ვყოფილიყავი?“ და იწყება ღრმა შინაგანი ბრძოლით აღსავსე ეგზისტენციალური თავაგდასავალი, თუმცა მის ყველა პერიპეტიაზე აქ არ შევჩერდებით და შემოვიფარგლებით მხოლოდ ერთი, სათაურში გამოტანილი პრობლემის განხილვით.

 რეფლექსიური ბრძოლის ერთ-ერთ ეტაპზე მთავარი გმირი უკვდავების შესახებ დაფიქრდება, და მოითხოვს კიდეც მას თავისთვის (მაგალითიც კი აქვს ნაპოვნი - უკვდავი მედუზა turritopsis nutricula). მაგრამ შემდეგ უფრო ღრმად მიდის საკითხის არსში და აი, რა აღმოჩნდება: უკვდავება, თუკი ის ისევე იქნება მოცემული, როგორც, ვთქვათ, წარსული ანუ თუკი ის გარდუვალი იქნება, ის გამორიცხავს სიკვდილს, რაც ადამიანის ენაზე იმას ნიშნავს, რომ მე ვერ დავტოვებ ცხოვრებას, თუკი ის აღარ მომეწონება, მომბეზრდება, მომყირჭდება, აუტანელი გახდება და ა.შ. ეს ერთგვარად რელიგიური თავსმოხვეული მარადი ცხოვრების ამქვეყნიური ალტერნატივაა, რასაც თავს ვერ დააღწევ - გინდა თუ არ გინდა, უნდა იყო, სხვა საკითხია, კარგად იქნები თუ ცუდად. მთავარი გმირი ხვდება ამას და ასეთი ფორმით უკვდავებაზე უარს ამბობს, რითიც უარყოფს უკვდავების უპირობო სარგებლიანობას, რადგან ყოფა არ არის უპირობო სიქველე. ერთი სიტყვით: „მე შეიძლება წასვლა ვისურვო“.

ხოლო თუ უკვდავება იქნება მხოლოდ შესაძლებლობა და არა გარდუვალობა, ეს არაფერს შეცვლის, რადგან ადამიანი სიკვდილისადმი მოწყვლადი დარჩება. ეს მხოლოდ გადავადებაა. შედეგად მივიღეთ, რომ პირველი მოდელი გამორიცხავს სიკვდილს, მეორე კი უკვდავებას.

 ხომ არ გამორჩა ავტორს რაიმე, ხომ არ გააკეთა მან ნაჩქარევი დასკვნა? იქნებ შესაძლოა, არსებობდეს მესამე მოდელი, ადამიანისთვის მეტად მისაღები? ეს კი, ანუ ის, რაც ადამიანისათვის მეტად მოსახერხებელი უნდა იყოს, ჩვენი ვარაუდით, შემდეგია: მე ვიყო უკვდავი, მაგრამ სურვილის შემთხვევაში შემეძლოს სიკვდილი. ერთი შეხედვით, კი, ასეა, ეს არის მოდელი, რომელიც დიმიტრი ჯაფარიძეს და, შესაბამისად, მის შემქმნელს მხედველობიდან გამორჩა. კიდევ უფრო ღრმად ჩავიხედოთ. თუ მე აღჭურვილი ვარ უკვდავების ფუნქციით, ასევეა აღჭურვილი სხვაც, ანუ ყველა ადამიანი, რადგან ეს არა პრივილეგია, არამედ საყოველთაო წესია. შესაბამისად, თუ მე შემიძლია „გამოვრთო“ უკვდავების ფუნქცია, ის ექვემდებარება „გამორთვას“ და ამის განხორციელება სხვასაც შეუძლია. ხომ წარმოუდგენელია, რომ გასაღები მხოლოდ მე მქონდეს? ის ყველას აქვს. მაშასადამე, უკვდავების ფუნქციის ფლობა ისევ და ისევ მხოლოდ შესაძლებლობა ყოფილა უკვდავების, ის არაფერს იძლევა, ეს მხოლოდ დროის მოგებაა, ისიც არა ყველა შემთხვევაში.

 აი, აქ ისრისება მკითხველი, თურმე მას ოცნების საშუალებაც კი არ ჰქონია. ის უკიდურესად რთული ლოგიკური უტოლობის წინაშე აღმოჩნდება, რომელიც რაღაცის დაშვებასაც კი შეუძლებელს ხდის. გონება ეწინააღმდეგება მის მყისიერ გაცნობიერებას, მაგრამ საბოლოოდ რწმუნდება, რომ ჩვენს სამყაროში, აზროვნების ჩვენეული წესის გამოყენებით, ეს ასეა. დგება სასოწარკვეთა.

 ალბათ ეს არის ამ რომანის ერთ-ერთი (და არა ერთადერთი) ღირსება - აღმოჩენა იმისა, რომ არამც თუ უკვდავება არ არსებობს, ის თეორიულად შეიძლება იყოს, მაგრამ ჩვენს ყოფას არ ერგება, როგორც პატარა ქანჩი  დიდ ჭანჭიკს.

 დიახ, დასკვნა სასოწარმკვეთია: ჩვენთვის სასურველი უკვდავება არამც თუ შესაძლებელია, წარმოუდგენელიც კია. მაშ, რაღა დარჩენია ადამიანს, თუკი უკვდავებაზე ოცნებასაც აღარ აქვს აზრი? და საერთოდ, რჩება კი რაიმე? დიმიტრი ჯაფარიძე აქ არ ჩერდება, ის განაგრძობს ბრძოლას, ცდილობს იპოვოს გამოსავალი, თუნდაც ბანალური. სად მივა? 

ორმაგი მორალის ტყვეობაში

 „ვეკითხები საკუთარ თავს, - მაინც რა არის შენი რელიგია? - და თავადვე ვპასუხობ. - ჩემი რელიგია არის ჭეშმარიტების ძიება ცხოვრებაში და ცხოვრებისა - ჭეშმარიტებაში, თუნდაც ვიცოდე, ჩემს სიცოცხლეში ამას ვერ მივაღწევ. ჩემი რელიგია არის დაუცხრომელი და დაუსრულებელი ბრძოლა იდუმალებასთან“, - წერს მიგელ დე უნამუნო.

ჭეშმარიტების ძიება ბევრმა აქცია სიცოცხლის საზრისად 

და

რა არის ჭეშმარიტება? რა არის სიმართლე?

დრო-სივრცეში ისარივით გასროლილი ეს შეკითხვები დიდი ხანია ადამიანის სულს, გულსა და გონებას ბზარავენ და აღძრავენ ძიებისათვის.

- რა არის ჭეშმარიტება? - იოანეს სახარებაში პილატემ ჰკითხა იესოს და პასუხი ვერ მიიღო.

პილატე პარადიგმაა დაეჭვებული ადამიანისა, რომელსაც, ორ სიმართლეში გახლართულს, გზა ვერ უპოვია. ერთ სიმართლეს იესო კარნახობს, მეორეს - საზოგადოება.

პილატემდე კი თომამ იგივე ჰკითხა იესოს და პასუხი მიიღო: „სადაც მე მივდივარ, თქვენ იცით ის გზა. – უთხრა მას თომამ: უფალო, არ ვიცით, სად მიდიხარ; როგორღა უნდა ვიცოდეთ გზა?

უთხრა მას იესომ: მე ვარ გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე“ (იოანე 14,4-6).

ორი სიმართლის გზაჯვარედინზე მდგომი ტრაგიკული პიროვნება უხვად არის დახატული მსოფლიო ლიტერატურაში. უპირველესად ჰამლეტი გვახსენდება, ყოფნა-არყოფნის მტანჯველი დაეჭვებულობით. ალუდა ქეთელაური და ჯოყოლა ალხასტაიძე ორი სიმართლის საზღვარს დაუეჭვებლად გადალახავენ, თუმცა დიდი მსხვერპლის ფასად.

ჭეშმარიტების ძიების სულით არის გამსჭვალული დიმიტრი უჩანეიშვილის ანტიუტოპიური მხატვრული ტექსტი „კოშკი". ეს არის ფილოსოფიურ-იგავური ნაწარმოები, რომელშიც მწერალი რელიგიურ, ფილოსოფიურ და, ზოგადად, კულტურის სიმბოლოებსა და პარადიგმებს იყენებს თავისი სათქმელის მკითხველამდე მისატანად.

ეს სათქმელი კი მარად აქტუალურია:

როგორ დავაღწიოთ თავი მტანჯველ გაორებულობას, სულიერსა და ხორციელს, მატერიალურსა და წარმოსახულს, რეალურსა და იდეალურს შორის, წარმავალსა და მარადიულს, ხრწნადსა და უკვდავს შორის გაჩენილი უფსკრული რომ ბადებს.

როგორ შეიძლება იყოს ადამიანი ბედნიერი?

ერთი პასუხი ისიცაა, რომ ადამიანმა უნდა შექმნას ისეთი საზოგადოება, რომელშიც შეძლებს თავისი ნიჭისა და შესაძლებლობების გამოვლენას, იქნება თავისუფალი და სამართლიანი. ეს ჯერჯერობით მხოლოდ ოცნებაა.

ამ ოცნებამ იდეალურ სახელმწიფოზე, რომელიც დაეფუძნება სამართლიანობას, ზნეობას, კეთილდღეობას, დაბადა კლასიკური უტოპიური ნაწარმოებები: პლატონის „სახელმწიფო“ იქნება ეს თუ თომას მორის „უტოპია“. ისტორიამ დაამოწმა რეალობაში უტოპიის განხორციელების შეუძლებლობა და შეიქმნა ანტიუტოპიური რომანები (მათ შორის გამორჩეული ჯორჯ ორეულის „1984“), რომლებიც წარმოაჩენდნენ ადამიანთა ბედს ტოტალიტარულ სახელმწიფოში.

სამწუხაროდ, ტექნიკური ცივილიზაციის მიღწევები ჰომო საპიენსმა გამოიყენა არა ადამიანის საკეთილდღეოდ, არამედ ძალადობისა და სისასტიკის ახალი ფორმების დასამკვიდრებლად. ეს კარგად წარმოჩნდება თანამედროვე ამერიკელი მწერლის, სიუზენ კოლინზის ბესთსელერად ქცეულ ანტიუტოპიურ ტრილოგიაში „შიმშილის თამაშები“.

რა მოელის კაცობრიობას?

ბიბლიური წინასწარმეტყველებანი სამყაროს ნგრევასა და განახლებას ჰპირდებიან.

აქტუალურია ტექნოლოგიური „აპოკალიფსიც“, რომელიც, აგრეთვე, ადამიანური სამყაროს კატასტროფასა და სრულ გარდაქმნას მოასწავებს.

XXI საუკუნეში ადამიანთა მომავალზე წარმოდგენა ხელოვნებაშიც სულ უფრო უცხო და რადიკალურ ფორმებში ვლინდება. თანამედროვე ლიტმცოდნეობაში გაჩნდა ახალი ტერმინი დისტოპია (ლათინური სიტყვაა და ნგრევას, დაშლას გულისხმობს), რომელიც მხატვრულ ტექსტში წარმოაჩენს იდეალებდამსხვრეულ მომავლის საზოგადოებას.

დიმიტრი უჩანეიშვილის ეს რომანი დისტოპიაა, რადგან მასში დახატულია ზნეობრივად დეგრადირებული მომავლის საზოგადოება, რომელსაც ტექნოლოგიურმა პროგრესმა ბედნიერების ნაცვლად უბედურება მოუტანა.

საგულისხმოა, რომ ავტორი ხედავს გლობალიზაციის დამღუპველ შედეგებს და ხატავს რეალობას, როდესაც მთელ დედამიწაზე (რომანის მიხედვით, დედამიწისქვეშეთში) ერთი სახელმწიფო, ერთი ენა და ერთი იდეოლოგიაა.

ნაწარმოებში კაცობრიობის დაღუპვისა და გადარჩენის იდეები ერთმანეთს გადაეწვნება. ერთი მხრივ, არის ზნედაცემული სამყარო, მეორე მხრივ, მხსნელი, რომელიც იბადება იმისთვის, რომ თავისუფალი სიცოცხლის იდეა გადაარჩინოს.

ავტორს მკითხველი გადაჰყავს 2350 წელში. ადამიანთა რაოდენობამ არნახულ რაოდენობას მიაღწია, დაიწყო თავისუფალი მიწის ძიება, წაიშალა საზღვრები, „ერთმანეთში აირია, აითქვიფა და აიზილა მთელი ერები. იტალიელი, გერმანელი, არგენტინელი, ინგლისელი, ჩინელი, ავსტრალიელი, ნიგერიელი, იაპონელი, ლაოსელი გადაადგილდა, დასახლდა, შეჯვარდა, გამრავლდა და რამდენიმე თაობის შემდეგ გამოიძერწა ერთი, ახალი ადამიანი, რომელსაც ჰქონდა საერთო ფერი და ერთ ენაზე საუბრობდა, რომელიც არსებული ენების საფუძველზე წარმოიშვა. ყველაზე ახლოს იგი ყოფილ ინგლისურ ენასთან იყო, თუმცა მასში უხვად იყო სხვა, უკვე გადაშენებულ ენათა ელემენტებიც. ერები გაქრა, ისე, რომ არც ომს უმსხვერპლია და არც რაიმე კატაკლიზმს, ისე, რომ სრულად ჩამოყალიბება ვერც ერთმა ვერ მოასწრო. შეიქმნა ერთი დიდი ერი, უკვე მართლაც ერი, განსაზღვრების გარეშე, რადგან ერთი იყო. ან სულაც ერი არ იყო და იყო ხალხი, რაც არსს არ ცვლიდა. ამ ხალხმა მთელი დედამიწა დაასახლა“.

რომანში მოთხრობილია, როგორ აქცია სასიცოცხლო რესურსების ძიებამ ადამიანები მგლებად. გამოსავლის ძიებამ დაბადა ახალი იდეა დედამიწის გადარჩენისა: ხალხი მიწისქვეშეთში გადაასახლეს. 2350 წლისთვის დედამიწა დაცარიელდა. „ადამიანი აღარ დაიარებოდა არც ხმელეთსა და არც წყალზე, თუმცა არსებობდა ლეგენდა, რომ სადღაც, კავკასიონის მთებში, ხუთასამდე ადამიანი განაგრძობს ცხოვრებას და ტყესა და გამოქვაბულებს აფარებს თავსო. ეს ამბავი ზეცუბოსაც ჰქონდა მოსმენილი მამისგან“.

ადამიანები შთანთქა ქვესკნელმა. ლეგენდა ხუთას კავკასიელზე ირეკლავს საქართველოს, როგორც მხსნელის, პარადიგმას, რომელიც სასულიერო ტექსტებიდან იღებს სათავეს, უპირველესად უცნობი ჰიმნოგრაფის „ქება და დიდება ქართულისა ენისაი“ გვახსენდება. ზვიად გამსხურდიას ცნობილი ნაშრომი „საქართველოს სულიერი მისსია“ ამ იდეითაა გამსჭვალული. მისი აზრით, კავკასიასთანაა დაკავშირებული ძველბერძნული მითები პრომეთესა და არგონავტების შესახებ. პრომეთემ ცეცხლი მოსტაცა ღმერთებს და კავკასიონზე მიაჯაჭვეს. „პრომეთე არის სიმბოლო იმ მოდგმისა, იმ ხალხისა, რომელმაც უნდა განავითაროს მისტერიათა კულტურა, რომელიც არის შემქმნელი მისტერიათა კულტურისა და ყოველივე იმისა, რაც მოდის ამ მისტერიათა კულტურიდან. სახელდობრ, სულიერი განვითარებისა, ინიციაციისა და სულიერი აზროვნებისა. ასეთია ეს მოდგმა. ხოლო ზევსი, ამ თვალსაზრისით, განასახიერებს იმ მოდგმას, რომელიც უფრო გვიან არის მოსული საბერძნეთში და რომელიც ძალადობით ამკვიდრებს თავის კულტს და მიაჯაჭვავს პრომეთეს კავკასიის კლდეზე“; „მან კაცობრიობას მისცა ის ცეცხლი. ცეცხლი ამ შემთხვევაში არის სიმბოლო ადამიანის „მე“-სი. თქვენ იცით, რომ ოთხ ელემენტს შორის - ცეცხლი, წყალი, მიწა, ჰაერი - ადამიანის „მე“-ს, თვისებას, მეობას შეესაბამება ცეცხლი. ის, რომ ზევსი აღარ აძლევს მეობას კაცობრიობას, რომ კაცობრიობა მოკლებულია „მე“-ს, ხოლო პრომეთე აძლევს ცეცხლს კაცობრიობას, ე. ი. მეობას, ასახავს მისტერიალური კულტურის განვითარების გარკვეულ საფეხურს, როდესაც ადამიანებმა მიიღეს „მე“ ფიზიკურ სხეულში ჩამოსვლით და პრომეთეს მიჯაჭვა არის სწორედ ის ეტაპი (სხვათა შორის, ამას ნიშნავს აგრეთვე ტიტანების დამარხვაც ტარტაროსში ღმერთებისა და ტიტანების ბრძოლის შემდეგ), როდესაც ადამიანის სული და მისი „მე“ ჩამოდის სულიერი სამყაროდან ფიზიკურ სხეულში და ადამიანს ებადება „მე“ ცნობიერება. აი, ეს არის პრომეთეს მიერ კაცობრიობისათვის ცეცხლის მიცემა, ვინაიდან „მე“-სგან მოდის ყოველგვარი კულტურა, ისევე როგორც ცივილიზაცია მოდის ცეცხლის გამოყენების სწავლისაგან და ამგვარი სიმბოლოებით ჩვენ ვხვდებით, რომ პრომეთე ასახავს მისტერიათა კულტურას, რომელიც იყო პირველადი ძველ საბერძნეთში და შემდეგ ლოკალიზებული კავკასიაში, რაც სიმბოლურად ასახულია პრომეთეს მიჯაჭვით კავკასიის ქედზე“ (ზვიად გამსახურდია, „საქართველოს სულიერი მისსია“).

რომანში დახატულია როგორ ცხოვრობს ახალი, მიწისქვეშეთის ადამიანი, შეცვლილ რეალობაში. მან შექმნა „მიწისზედას ანალოგური ქალაქები ქუჩებით, ტრანსპორტით, სკოლებით, ბანკებით და ა.შ., სადაც იმართებოდა კონცერტები, ფუნქციონირებდა საავადმყოფო, ტარდებოდა საფეხბურთო მატჩები. ერთადერთი რამ იყო განსხვავებული: ამ ქალაქებში მზე არასოდეს ამოდიოდა“.

ყველაზე ტრაგიკული სწორედ მზის ამოუსვლელობაა. მზე ხომ სინათლის, სიკეთის, სულიერების, ღვთიურის განსახიერებაა. ასე რომ, რომანში ვხედავთ ხთონურ, ბნელეთის სამყაროს, რომელშიც სულიერებისაგან მთლიანად განძარცული ადამიანები ცხოვრობენ. მათ აღარ სჭირდებათ ღმერთი, რადგან აღარ აქვთ კავშირი ზეციურთან, ნათელთან, ღვთაებრივთან, მარადიულთან.

რომანის მთავარი გმირი ადამ ზეცუბო (კოდირებული გვარ-სახელით) ამ ქვესკნელის სამყაროს მეგაპოლისში ჰელიქსში ცხოვრობს. ჰელიქსი პირდაპირ მიანიშნებს ჯოჯოხეთზე (ინგლისური სიტყვიდან: Hell).

ქალაქი 7-დონიანია და რაც უფრო სიღრმეში ჩადიხარ, მით მეტი განცდაა ჯოჯოხეთისა - სიღატაკე, შიმშილი, პროსტიტუცია, კრიმინალი ტემპერატურის ზრდასთან ერთად მატულობს. რა თქმა უნდა, გადაძახილია დანტეს „ღვთაებრივი კომედის“ ჯოჯოხეთთანაც.

მწერალს აინტერესებს, როგორ წარიმართება ადამიანის ბედი განვითარებული ტექნოლოგიების ხანაში. მისი წარმოდგენა მომავალზე აპოკალიფსურია. მიწისქვეშეთში გადასახლებულნი უსახო, ურასო, უსულო, უღმერთო ადამიანები არიან, რომელთაც მითად და ლეგენდად ახსოვთ დედამიწაზე, „ზემოთ“ ცხოვრება. ზღაპარივით ჰყვებიან, რომ დედამიწაზე ორი მზე ანათებს, რომ ადამიანს ფრენა შეეძლო და სუფთა წყლისა და ჯანსაღი ჰაერის წყალობით დიდხანს ცოცხლობდა. ავტორი წერს, რომ „მომდევნო თაობებსაც, რომლებმაც მხოლოდ გადმოცემით იცოდნენ ცის ქვეშ არსებობის ამბები, ოცნება ისევე სისხლხორცეულად ჰქონდათ შეთვისებული, როგორც წინაპრებს, როგორც ერთ დროს ებრაელ ერს, რომელმაც ოცდაექვსი საუკუნე ატარა ოცნება აღთქმულ მიწაზე დაბრუნების შესახებ. მიუხედავად მწირი ინფორმაციისა, წინაპრების მიერ გადმოცემული ამბები იმდენად მიმზიდველი იყო, წართმეულ, ოდესღაც კუთვნილ სამოთხეში დაბრუნება იმდენად სასურველი, რომ ოცნებამ მხოლოდ თვალი მილულა, იგი არსად გამქრალა, ადამიანთა სულებში დაილექა, მიმალული აღმოჩნდა, როგორც ნახატი საღებავის ახალი ფენის ქვეშ“.

რომანში წარმოჩენილია ერთი პერსონაჟის სიმბოლურ-ალეგორიული თავგადასავალი. ნაწარმოების სხვადასხვა თავში იხატება გმირში გაღვიძებული ზეცნობიერის განვითარების ეტაპები. ამას შეესაბამება ნაწარმოების ყოველი თავის სიმბოლური სახელწოდებაც: აისი, დღე. ეს გმირი ადამ ზეცუბოა. როგორც აღვნიშნეთ, მის სახელსა და გვარში კოდირებულია მისი მისია - გადაარჩინოს თავისუფლების იდეა.

ის ადამია, ღვთის ხატად და მსგავსებად შექმნილი, ე.ი. თავისუფლებით დასაჩუქრებული. ზეცუბოა. ზე - ადამიანში ღვთაებრივზე, სულზე მიანიშნებს.

ადამ ზეცუბო 22 წლის განმავლობაში პირველად დაფიქრდა საკუთარი ცხოვრების აზრსა და მიზანზე, როცა სამსახურში სამი დღე ავადმყოფობის გამო ვერ წავიდა.

სამი დღე ავადობა სიმბოლურად მიანიშნებს თვითჩაღრმავებასა (ბიბლიური იონას სამი დღე ვეშაპის მუცელში ყოფნა, იესოს სამდღიანი დაფლვა) და განახლებაზე, ერთგვარ ხელახლა დაბადებაზე.

კოშკი მისი სხეულია, გარემოა, საზოგადოებაა, რომელშიც დატყვევებულია მისი სული.

ვინ იხსნის?

ხსნის გზის ძიებას ბიძგს აძლევს სიზმარი (იგივე, ხილვა). მას ესიზმრება დედამიწის ის ადგილები, სადაც, გადმოცემით, მისი წინაპრები ცხოვრობდნენ. მერე დრიმქორდერით (სიზმრის ჩამწერი - ტექნოლოგიური პროგრესის დასტური) იწერს, რათა რეალურად ნანახს შეადაროს.

მწერალი მთავარ პერსონაჟს გვიხატავს, როგორც ბავშვობიდან გამორჩეულს იმით, რომ მუდამ სვამს კითხვას: რატომ? Cogito ergo sum - ვფიქრობ, ე.ი. ვარსებობ (დეკარტი).

ადამ ზეცუბო ბანკის მოხელეა. მისი ცხოვრების ყოველი წუთი აწყობილ-გაანგარიშებულია, მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს რაღაც მოხდა. ისევ წამოუტივტივდა საყვარელი მივიწყებული კითხვა: რატომ? რატომ გახდა ბანკირი? ეს მისი რეალური არჩევანი იყო თუ მოჩვენებითი? პროფესიის არჩევანმა თვით საბანკო საქმის ღირებულებაზე დააფიქრა და ინტერნეტში პასუხის პოვნას შეეცადა. მალე აღმოაჩინა წიგნის, „პლანეტის უდიდესი ფალსიფიკაცია”, ავტორი ფრიდმენ ფულტონი, რომელიც საყოველთაოდ აღიარებულ ჭეშმარიტებას თავდაყირა აყენებდა: „საბანკო საქმე ვიღაცების მიერ იყო მოგონილი კონკრეტული ფენისა თუ ჯგუფის გასამდიდრებლად და არანაირი სარგებლობა არ მოჰქონდა“. ძიება განაგრძო და ისეთ რამეს მიაგნო, რომელმაც მთლიანად შეცვალა მისი წარმოდგენა ყველაფერზე: „ფრიდმენ ფულტონი ყოფილა ლუთერ ქოენის ფსევდონიმი ახალგაზრდობაში, როდესაც იგი სახელმწიფო სისტემასთან გახლდათ დაპირისპირებული და მოსაზრებათა გამო ვინაობის გამხელა მისთვის საფრთხის შემცველი იყო. რა გამოდიოდა? ფრიდმენ ფულტონი, საბანკო სისტემის მოსისხლე მტერი, იმავდროულად მის აპოლოგეტად გვევლინებოდა“.

 ამგვარი დეტექტიური ფანდებით ავტორი მკითხველის ცნობისმოყვარეობას ძაბავს და მოლოდინით მუხტავს. ზეცუბოს ვერ აეხსნა ადამიანის მსოფლმხედველობის ამგვარი რადიკალური ცვლილება. როგორ შეეძლო ადამიანს ორი ურთიერთგამომრიცხავი თვალსაზრისის მტკიცება. ზეცუბოს აწუხებდა კითხვა: სინამდვილეში ვინ იყო ქოენი და როდის ამბობდა სიმართლეს? ადრე თუ ახლა? ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ მიღებულმა დასკვნამ ზეცუბო შოკში ჩააგდო: ორივე თვალსაზრისი (ურთიერთგამომრიცხავი) მართალი იყო. საბანკო საქმის შესახებ ორმა სიმართლემ ზეცუბო სხვა აღიარებულ ჭეშმარიტებებზეც დააფიქრა და მიხვდა: სრული ქაოსი და აბსურდი გამეფებულიყო დედამიწელთა ცნობიერებაში. იგი „ახალ რეალობაში აღმოჩნდა“. ამან მის სულში ამბოხი დაბადა.

ადამ ზეცუბო პირველად დაეჭვდა საკუთარ ცხოვრებაში: სწორ გზას ადგა თუ არა, უნდა ეკეთებინა თუ არა ის საქმე, რომელსაც პროფესია ავალდებულებდა. ეს იყო მისი თავისუფალი არჩევანი თუ ვიღაცის ძალადობის შედეგი?

იყო თუ არა თავისუფალი?

რომანში წარმოჩენილია თვითშემეცნების საფეხურები. ადამ ზეცუბო ყველაფერს გაყიდის და ამოვა დედამიწაზე, რათა იხილოს ჭეშმარიტი სინათლე. საგულისხმოა, რომ ნაწარმოებში ზეცუბოს შთაბეჭდილებების გადმოსაცემად მწერალი იყენებს დღიურის ფორმას. გმირის ჩანაწერების სტილი სრულიად განსხვავდება მთხრობელის სტილისაგან, უფრო ლაღი, ექსპრესიული, ხატოვანია. მზის სხივებით განათებული სამყარო ცვლის მის აღქმას და გამოხატვის ფორმასაც. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ზეცუბო ყოფილი საქართველოს ტერიტორიაზე ამოდის და ხედავს საოცარ ბუნებას, აქ ის პირველად იხილავს ვენახებს და იგემებს ყურძენს, სიმბოლურად ყურძნის წვენი ღვთაებრივ სიბრძნესთან ზიარებას გამოხატავს. ეს ერთგვარი ინიციაციაა. მასში, როგორც ჭურჭელში, ჩაიღვრება ახალი ცოდნა, რომელიც მიწისქვეშეთში ჩასულმა სხვებს უნდა გადასცეს.

აქ ის ხვდება თავის მომავალ მეგობარს, ვინსთონს, რომელიც მასავით მზეხილულია. ეს პერსონაჟი საინტერესოა. იგი ყოფილი ისტორიკოსია და ახლა დედამიწის ნათესების მცველად მუშაობს: „ერთ დღეს მივხვდი, რომ ყველაფერი, რაც კი წამიკითხავს და დამიწერია, ტყუილი იყო. არსებობდა თუ არა იულიუს კეისარი? მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ ის საერთოდ არსებობდა, ხოლო თუ არსებობდა, მაღალი ალბათობით შემიძლია განვაცხადო, რომ ისეთი არ იყო, როგორც ეს პლუტარქესა და სვეტონიუსს აქვთ წარმოდგენილი. ამას მრავალი მიზეზი აქვს: სოციალურ-პოლიტიკური გარემო, პირადი სიმპათია, მერკანტილური ინტერესი და ა.შ. იესო, ალექსანდრე, პლატონი, მუჰამედი, ჰანიბალი, ბუდა - ეს სია უსასრულოა. ჩვენი წარმოდგენა მომავლის ანუ იმის შესახებ, რაც ჯერ არ მომხდარა, უფრო თანმიმდევრული და მეტად უტყუარი შეიძლება იყოს, ვიდრე იმის შესახებ, რაც უკვე მოხდა. ისტორია უღრანი ტყეა, რომელშიც გზის გაკვლევა შეუძლებელია. მე არ მსურდა გამეგრძელებინა და უნებურად ამ გლობალური გაყალბების მონაწილე გავმხდარიყავი. ამიტომ სამყაროს გავერიდე“.

დედამიწაზე ყოფნის ეპიზოდები დატვირთულია სიმბოლურ-ალეგორიული სახეებით. მუხა, ხიდი, ხილი, წყალი და სხვ. მიანიშნებენ ზეცუბოს სულიერ განვითარებაზე, მის ქვეცნობიერში აღმოჩენილ კავშირებზე წინაპრებთან, ღვთაებრივ სამყაროსთან. შვიდი დღე დაჰყო მან დედამიწაზე და ესეც მიანიშნებს ახალი ცოდნის მიღების სრულყოფაზე. ამ ეპიზოდის კულმინაციაა შუაღამის მზის, იგივე ღვთის, ხილვა: „იგი ხედავდა. მიუხედავად იმისა, რომ უკუნი ღამე იყო, ზეცუბომ იხილა მზის ამოსვლა, იხილა გარიჟრაჟი და მიხვდა, რომ ახლა, ამ წუთს იწყებოდა ყველაფერი. ხელები გაშალა, მუშტებად შეკრა და ხმამაღლა თქვა: „მე უნდა შევცვალო წესრიგი.”

ისევ ქვესკნელში ჩაბრუნებული ზეცუბო ახალი ადამიანია, რომელიც იწყებს სხვების გამოღვიძებას: „ისე მოურიდებლად ფიქრობდა სამყაროული წესრიგის შეცვლის შესახებ, თითქოს ამ მისიით ჯერ კიდევ დაბადებამდე იყო აღჭურვილი“.

ქვესკნელის გლობალური სახელმწიფო, ორმაგ სიმართლეზე დაყრდნობილი, ხალხის „პროფესიონალიზაციისა“ და, ამის კვალდაკვალ, „დებილიზაციის“ გზით სრულად აკონტროლებს ყველას ცხოვრებას. სწორედ ამ სისტემის დანგრევას განიზრახავს ზეცუბო. „ამ ფსევდოსიმართლეთა ლაბირინთში გზის გაკვლევა ჩვეულებრივი ადამიანისთვის პრაქტიკულად შეუძლებელი გახლდათ“. „მუდამ ფიქცია... ფიქცია... ფიქცია... ფიქცია... ფიქცია... ფიქცია. ფიქ-ცია... ფ-ი-ქ-ც-ი-ა. ფ-ი-ქ-ც-ი-ა... უეცრად თავად სიტყვების შესახებ დაფიქრდა“.

სიტყვებიც იცვლებიან რეჟიმების შესაბამისად, ისინი ახალ მნიშვნელობებს იძენენ. სხვათა შორის, ამ თემაზე შესანიშნავად წერს თანამედროვე ნობელიანტი მწერალი ჰერტა მიულერი ესეიში: „ყველა ენა საკუთარი თვალით იყურება“: „ნებისმიერი დიქტატურა, მემარჯვენე იქნება თუ მემარცხენე, ათეისტური თუ რელიგიური, ენას თავის მსახურად იხდის“. მწერლის აზრით, ენის საშუალებით დიქტატურის გამყარებაცაა შესაძლებელი და მისი დემონტაჟიც. მწერლის აზრით, ენა არცერთ დროებაში არ ყოფილა პოლიტიკური ნაკრძალი, რადგან მას ვერ გამოაცალკევებ იმ პოლიტიკური ქმედებებისაგან, ერთი ადამიანი მეორის მიმართ რომ სჩადის“.

რომანში მოთხრობილია, რა დიდი ძალისხმევის შედეგად ჩამოაყალიბებს ადამ ზეცუბო კონგრესს, როგორ ცდილობს ხალხის გათავისუფლებას ორმაგი მორალის ტყვეობიდან, როგორ მოიპოვებს მხარდაჭერას და მთელ მიწისქვეშეთს ჩაუნერგავს „ზემოთ“ ამოსვლისა და ჭეშმარიტი მზის ხილვის წყურვილს. ზეცუბო უპირისპირდება ხელისუფლებას, რომელიც მის დასამარცხებლად აყალბებს აწმყოსაც, წარსულსაც და მომავალსაც.

ჰელიქსის ცხოვრება, რა თქმა უნდა, გამჭვირვალედ ირეკლავს საბჭოური, ტოტალიტარული რეჟიმის სინამდვილესაც. ხალხის გამარჯვება არჩევნებში ტყვეობიდან თავდაღწევაა, თუმცა „ზემოთ“ ამოსვლის იდეა კვლავ იდეად რჩება.

მწერალი გვიხატავს ზეცუბოს აღზევებასა და კრახს. გათავისუფლებულმა ადამიანებმა კვლავ მოინატრეს ორმაგი მორალი, რომელიც ცხოვრებას უადვილებდა. ცნობიერებიდან ვერ ამოიშალა წარსულის კვალი. „რატომ მოქმედებდა მრავალსიმართლის, რეალურად კი სიყალბის, მოდელი ასე უზადოდ? რატომ მოერგო ასე მარტივად ადამიანს? თავად ადამიანში ხომ არ იდო მიზეზი?“ ზეცუბოს აქვს იმგვარი განცდა, რაც დამახასიათებელია ყველა იმ ადამიანისთვის, რომლებიც ხალხის ხსნას დაისახავენ მიზნად: „იხილა საკუთარი თავი. ის მარტო იყო, მარტო - გამგეობის წინააღმდეგ, მარტო - ხელისუფლებასთან ბრძოლაში, მარტო - სიტყვების, მარტო - საკუთარი თავის წინააღმდეგ, მარტო ამქვეყნად“.

ზეცუბო ისევე მოულოდნელად ქრება ცხოვრების ასპარეზიდან, როგორც გამოჩნდა. ვინსთონი აქვეყნებს მის შესახებ წიგნს: „ადამიანის ჭეშმარიტი სახე“, ზეცუბოს წინასიტყვაობით, რომელშიც ვკითხულობთ: „თავდაპირველად ადამიანი იყო მართალი... იგი ამბობდა, რომ მკვლელი იყო მკვლელი... შემდეგი ადამიანი სიმართლის თქმისთვის დასაჯეს. მას სიმართლის შიში გაუჩნდა... იგი არ ამბობდა, რომ მკვლელი იყო მკვლელი, თუმცა არც საწინააღმდეგოს ამბობდა და ჩუმად იყო. მას შემგუებელი, კონფორმისტი შეგვიძლია ვუწოდოთ. მისი შემდგომი ადამიანი უკვე პირქუშ აცხადებდა, რომ მკვლელი არ იყო მკვლელი. მას ცრუობა და ცილისწამება შეეძლო, შეეძლო დანაშაულისთვის ხელის დაფარება. ის იყო ცრუ. ასეთმა ადამიანმა ყველაზე დიდხანს იბატონა დედამიწაზე, თუმცა მისი ზეობაც დასრულდა, რადგან შეიქმნა თანამედროვე ადამიანი, რომელიც ამბობს, რომ მკვლელი არის მკვლელი, მაგრამ იმავდროულად ამბობს, რომ იგი მკვლელი არ არის. ის არ ტყუის. მას ორივე სიმართლის სჯერა. ეს სრულყოფილი ადამიანია”.

რა თქმა უნდა, მწერლისთვის ეს არის უკუნი (სწორედ ასე ჰქვია ბოლო, მეოთხე თავს), ერთგვარი ჩიხი, საიდანაც გზა არსაით არ მიემართება.

ამ ეპიზოდებში ირეკლება ჩვენი დრო, რომელიც კვლავაც დაღდასმულია წარსულის მოურჩენელი სულიერი ტრავმებით.

მწერლის აზრით, უნდა არსებითად გარდაიქმნას ადამიანი, რომელსაც ამისათვის დრო, ნებისყოფა და რწმენა სჭირდება. როგორც ცნობილია, დაცემა უფრო იოლია, ვიდრე წამოდგომა. ადამიანის ზნეობრივი გაკეთილშობილების სიძნელეს ხედავს მწერალი და საკმაოდ მუქ ფერებში ხატავს კაცობრიობის მომავალს, თუმცა მკითხველს მაინც რჩება განცდა იმისა, რომ ადამიანი, როგორც გრიგოლ რობაქიძე წერს „ჩაკლულ სულში“, მოინატრებს ღმერთს, დაადგება გზას მის საპოვნელად და, ორმაგ მორალს თავდაღწეული, აღიარებს ერთადერთ სიმართლეს.

 

მაია ჯალიაშვილი

Tuesday, October 22, 2019

ეგზისტენციური შიშის ანატომია

ეგზისტენციური შიში ცხოვრებისეულ ცეცხლსა და ცხოვრებისეულ სითბოს როდი ნიშნავს, არამედ საწინააღმდეგო პრინციპს, სიკვდილის დამანგრეველ პრინციპს, რომელზეც გაკანკალებს. ამ თვალსაზრისით და, არა მარტო ამიტომ, სამართლიანობა მოითხოვს ითქვას, - რომ ნებისმიერი განგაში - ეს სიკვდილის განგაშია.
მეოცე საუკუნის ცნობილი შვეიცარიელი ფსიქოლოგის ლუდვიგ ბინსვანგერის სიტყვები, მკვლევრისა, რომელიც ეგზისტენციური ფსიქოლოგიის მამამთავრად არის მიჩნეული, კარგად გამოხატავს დიმიტრი უჩანეიშვილის მოთხრობის IN HOMO გმირის სულიერ მდგომარეობას, კანკალსა და ძრწოლას, რომლის ფონზეც ადამიანის შინაგანი სამყარო გაიხსნება და მწერლის ძიებათა და დაკვირვებათა მრავალფეროვანი სპექტრი გამოჩნდება.
ადამიანის არსებობის ფუნდამენტური სტრუქტურის ხედვა, მისი არსებითი ელემენტების გამოყოფა და მხატვრულად აღწერა დიმიტრი უჩანეიშვილის შემოქმედების ნიშან-თვისებაა. მწერალი მიზანმიმართულად სცდება ვიწრო ფსიქო-ანალიტიკური კვლევის ჩარჩოებს და განზოგადებათა ველში შეყავს მკითხველი, რათა მახვილ მწერლურ დაკვირვებათა მრავალფეროვნებით კიდევ უფრო ხელშესახები გახადოს ადამიანურ სწრაფვათა ვექტორები უხსოვარი დროიდან დღემდე.
მწერალი შეგნებულად გაურბის რეალურ სამყაროს და ქმნის სურრეალისტურ გარემოს, მოდელს, რომელიც საშუალებას იძლევა მარტოსულის, ეგოისტურ ინტერესებში ჩაძირული და უკვდავების იდეით შეპყრობილი ადამიანის დამოკიდებულება გარესამყაროსადმი მიმზიდველ მხატვრულ ქსოვილში მოაქციოს.
ინტროვერსული ფსიქოტიპის, მოთხრობის არაორდინარული პერსონაჟის დიმიტრი ჯაფარიძის ეგოს მეშვეობით მკითხველი ცხოვრების სოციალურ-ანალიტიკური კვლევის თანამონაწილე ხდება და მწერალთან ერთად განიცდის სიკვდილის შიშით შეპყრობილი ადამიანის შემაძრწუნებელ, აბსურდამდე მისულ მდგომარეობას.
თანდათან მკითხველისთვის ახლობელი ხდება ნიჭიერად დაწერილი მოთხრობის ფიქრებისა და განცდათა მორევში ჩაკარგული გმირის სულიერი თავგადასავალი და იოლად მიყვებით მწერალს ამ ერთობ ძნელ, უჩვეულო მოგზაურობაში, რომელიც საუკუნეებს მოიცავს. ანტიკური მითებით გამდიდრებული წიაღსვლები, ისევე როგორც ბიბლიური რემინისცენციები ავტორს საშუალებას აძლევს ზოგადი სურათი წარმოაჩინოს, ყველა დროისა და ეპოქის მახასიათებლები, მუდმივი სიდიდეები, გმირის, ადამიანის მიმართება სამყაროსადმი, მსოფლაღქმის ძირეული ორიენტირები.
სიკვდილის შიში უფრო მტანჯველია, ვიდრე თვით სიკვდილი, დასძენს ჟან ლაბრუერი, მე-17 საუკუნის ცნობილი ფრანგი მორალისტი. ადამიანი ტირილით სტოვებს ვიწრო საშოს და შეშინებული გამოდის უკიდეგანო სამყაროში. ამ სამყაროს შეგუებული ის ტირის და ვაებს, რადგან წინასწარ გრძნობს, რომ კვლავ ვიწრო ყუთში ჩაჭედავენ. და ჩვენ ზუსტად ვერ ვიტყვით, ადამიანს ეშინია სივიწროვისა თუ მისკენ მიისწრაფის.
მე-19 ს. ჩინელი მწერლისა და პოეტის, სათავგადასავლო რომანების ავტორის ში იუნ კუნის სიტყვები კარგად გამოხატავს დიმიტრი უჩანეიშვილის გმირის გაორებას, მის პოზიციას.
მოთხრობის სიუჟეტი მარტივი და ნაცნობია; მწერლური ხერხი, რომელსაც ავტორი მიმართავს, მრავალჯერ აპრობირებული. ინტერესსა და განცვიფრებას იწვევს გმირის თავს დატრიალებული დრამა, ავადმყოფობის შიშით გამოწვეული, საკუთარი სულიერი მდგომარეობის ხედვა, იდეა, რომელიც მხოლოდ თანამედროვე, ტექნოკრატიულ ეპოქაში დაბადებული ადამიანის ცნობიერებაში შეიძლება მომწიფდეს, შემდეგ კი ხორცი შეესხას. შიშის დაძლევის სრულიად ახალი, ორიგინალური გზა, ზედმეტი სხეულებრივისგან განტვირთვის აპოლოგია, როდესაც ადამიანი მთელ რიგ ორგანოებს თმობს, ანდა ანაცვლებს შიშის დაძლევის მიზნით.
შიშს დიდი თავლები აქვსო, უთქვამს ხალხს. და შეშინებული ჩვენი გმირის ცნობიერებაში გარდატეხა მაშინ ხდება, როდესაც იგი ხვდება, რომ იოლი შესაძლებელია, იმ შავჩარჩოიანი განცხადების პერსონაჟის ადგილას, რომელიც დიმიტრი ჯაფარიძის გარდაცვალებას იუწყება, თავად ყოფილიყო. და იწყება დრამა, რომელიც ერთი მხრივ ამ მომნუსხავი, ყოვლისმომცველი განცდით, არსებობისა და სიკვდილის შიშით არის განპირობებული, მეორე მხრივ კი - მისი დაძლევის გზების ძიებით.
ავადმყოფობის შიში, რომლის ლოგიკური დასასრული მეტწილად სწრაფი სიკვდილია, ყველაზე რთული და საბედისწერო, საუკუნის რისხვის, უკონტროლოდ მზარდ უჯრედებთან ბრძოლის შიშია. მაგრამ არსებობს შიშის მრავალსახეობა, რომელიც ზოგჯერ ამ მთავარს არა თუ ჩამოუვარდება, უტოლდება კიდეც.
სიკვდილის განცდა განსაკუთრებით მძაფრი და მტკივნეული შემოქმედი ადამიანისთვის აღმოჩნდება და მწერალიც აგრძელებს თავის დაკვირვებათა ციკლს: მოკვდე, ნიშნავს არ მოხდეს ის, რაც შეიძლებოდა მომხდარიყო, მოკვდე, ნიშნავს ვერ შექმნა ის, რაც შეიძლებოდა შეგექმნა. ამ თეზას გადეჯაჭვება მეორე იდეა, რომ ცხოვრება ფასობს არა თავისთავად, არამედ იმ ატრიბუტით, რაც ცხოვრებას აზრს ანიჭებს. ეს ატრიბუტი ხდება ცხოვრება. თუ მწერლისთვის ცხოვრება ნიშნავს წერას, როდესაც იგი ვეღარ წერს ანუ მას არ შეუძლია, იგი აღარ ცხოვრობს.
საინტერესოა, რომ მწერალს აქაც, ამ მოთხრობაშიც ძლევს ცთუნება და გვერდს ვერ უვლის შემოქმედებისადმი და შემოქმედი პიროვნებისადმი დამოკიდებულებას, რასაც უშუალოდ არსებობის საზრისთან აკავშირებს.
დიმიტრი უჩანეიშვილი დაუნდობელია საკუთარი გმირის მიმართ, რომელსაც ერთი შემთხვევა უბიძგებს, სიკვდილზე დაფიქრდეს და სთავაზობს უკვდავების ვერსიას როგორც ხსნის, სიკვდილის საპირწონეს: ადამიანი ათასწლეულებია უკვდავებას ეძებს. წარმოვიდგინოთ, რომ მან მიაგნო მას. წარმოვიდგინოთ, რომ უკვდავება არსებობს, როგორც შესაძლებლობა და არა როგორც გარდუვალობა. მინდა უკვდავება? ამის შესახებ არასოდეს მიფიქრია.
სიკვდილზე გაბრაზებული ავტორი საინტერესო ფორმულას სთავაზობს მკითხველს: ადამინისთვის არაფერია უფრო დამამცირებელი, ვიდრე სიკვდილი. მაგრამ დანებებაა ერთადერთი გამოსავალი. გაცნობიერება იმისა, რომ მე, ვიცხოვრებ, რადგან დავნებდი. შიშისადმი ამგვარი განწყობა რამდენადმე აიოლებს ძიების ჯინით შეპყრობილი გმირის მდგომარეობას, მაგრამ ძიებას იგი მაინც ვერ თმობს და განაგრძობს სიკვდილის მრავალსახეობით მანიპულირებას, რასაც ბოლოს იმ დასკვნამდე მიჰყავს, რომ უმჯობესია დააჩქაროს, დე, დროზე მოხდეს ის, რაც შიშს იწვევს.
მძიმე დიაგნოზის ალბათობა გმირს მოსვენებას უკარგავს და ობიეტურად სრულიად უსაფუძვლო, აბსურდული ფიქრებიდან უშუალოდ საქმეზე გადადის, ატარებს ექსპერიმენტს, ანუ თავისუფლდება იმ ორგანოებისგან, რომლებმაც შესაძლოა სიმსივნური დაავადება გამოიწვიოს და ლეტალურმა შედეგმაც არ დააყოვნოს. იგი მარტო ამას არ სჯერდება და ცდილობს, შიში განცდიდან ცოდნად აქციოს. რაც უფრო დაბალია ინტელექტი, მით ნაკლებია მოთხოვნა, ამიტომ არის, რომ ასეთი ადამიანები უფრო ადვილად აღწევენ წარმატებას. მათ არ აქვთ ის შეზღუდვები, რომლებიც ხვდება ადამიანს, ვისაც საკვებთან ერთად ისიც აინტერესებს, თუ რისთვის უნდა იკვებოს.
ერთადერთი იარაღი რჩება მწერალს გმირის გაუთავებელი შიშისა და ფობიების წინააღმდეგ - ეს არის რწმენა. მაგრამ ფსიქოანალიტიკური ძიების პროცესში პერსონაჟი საღად აცნობიერებს რეალობას და იწყებს მსჯელობას: მე უნდა ვირწმუნო არა ის, რომ ეს სენი უახლოეს მომავალში გახდება განკურნებადი, არამედ ის, რომ მე არ დავაავადდები. მაგრამ ხომ არ არის შიშის გამომწვევი მიზეზები ჩანაცვლებადი? ეგებ ავტორის ნათქვამი სულ სხვაგვარად უნდა გავიგოთ: იქნებ არსებობს სიკვდილის სხვა მიზეზები? რა თქმა უნდა, არსებობს და ამიტომ შიში სულ თან გვდევს და სიფხიზლისკენ გვიბიძგებს, როგორც ნიცშე იტყვის: სიკვდილი საკმაოდ ახლოა იმისთვის, რომ შეგვეძლოს სიცოცხლის არ გვეშინოდეს.
არსებობს რაღაც ცუდი და ეს შეიძლება მოხდეს. მორჩა. ეს საკმარისია შიშისთვის, ხოლო როდესაც შეუძლებელია მასთან გამკლავება, დამალვა და გვერდის ავლა, გვაქვს ერთადერთი მოცემულობა: ადამიანი იძულებულია ეშინოდეს - ასკვნის მოთხრობის ავტორი.

ოცნებასთან განშორება მეძნელება,
დე, ცრუ იყოს ჩემი ეგზისტენცია;
იქ, შორეთში - ნაგასაკის იპოდრომზე
სულ უაზროდ ხომ კიკინებს თხა;
ჭირია და გამოცანა ყოველივე,
და ჩვენს თავზე ქუხს ელვარე ცა...

ასე ცინიკურად გამოხატავს აბსურდული ყოფისადმი დამოკიდებულებას უსასოობით შეპყრობილ თანამედროვე ახალგაზრდების ერთი ჯგუფი. ეგზისტენციური შიშის ფენომენი სხვა არაფერია, თუ არა სიკვდილის არსებობის განცდა, რომელიც სიკვდილითვე დაიძლევა. იოსებ ბროდსკისა არ იყოს, ერთადერთი გამოსავალი საიმქვეყნო შეხვედრების ნატვრაშია: ყველანი აქეთ-იქით დავიფანტებით. მხოლოდ სიკვდილი გაგვაერთიანებს. მაშასადამე, არც განშორება არსებულა. არსებობს გრანდიოზული შეხვედრა. ესე იგი, სიბნელეში ვიღაც უცბათ მხრებზე მოგვხვევს ხელებს.
ძიებათა საინტერესო ციკლით დიმიტრი უჩანეიშვილი ბეჯითად ამკვიდრებს სოციალურ-ანალიტიკურ მიმართულებას თანამედროვე ქართულ მწერლობაში. გასული საუკუნის სამოციან წლებში ნარკვევისა და მხატვრული ლიტერატურის შერწყმით აღმოცენებული მნიშვნელოვანი ექსპერიმენტი საინტერესოდ ვითარდება უაღრესად თანამედროვე, ორიგინალური ხელწერით აღბეჭდილ ახალგაზრდა მწერლის შემოქმედაბში, რომელსაც, ასევე, ფრაზის ლაკონურობითა და დახვეწილი სტილით უთუოდ გამოარჩევს დაკვირვებული მკითხველი.

ქეთევან ტომარაძე

Sunday, January 15, 2017

ეკლესია, ნორმა, მიზანი

ალბათ სადაო არ არის, რომ ადამიანის უმთავრეს კითხვას ცხოვრების საზრისი წარმოადგენს. რისთვის ვცხოვრობთ? რატომ დავიბადეთ? თუ დავიბადეთ, რატომ ვკვდებით? და თუ ვკვდებით, რატომ დავიბადეთ? განსაკუთრებული სიმძაფრით ეგზისტენციალური კითხვები მე-20 საუკუნეში დაისვა. პასუხი არ იყო იმედისმომცემი. მე-20 საუკუნემ ადამიანს უთხრა, რომ ცხოვრებას აზრი არ აქვს. საუბარია გაბატონებულ ეგზისტენციალურ მიმართულებაზე, რომლისთვის ღმერთი არ არსებობდა. ასეთმა შეხედულებამ ადვილად მოიკიდა ფეხი. საპირწონედ რელიგიური შეხედულებები დადეს.

ერთი შეხედვით, რელიგიას უნდა ჰქონდეს ამ ფუნდამენტურ კითხვაზე მკაფიო და ნათელი პასუხი, თუმცა ღვთისმეტყველთა განმარტებები ბუნდოვანი და ორაზროვანია. ალბათ უმჯობესია თავად შევუდგეთ საკითხში გარკვევას.

ღმერთი (იგულისხმება ბიბლიური ღმერთი) ქმნის ადამიანს, ქმნის ისე, რომ მისგან ნებართვას არ იღებს, არც თვლის ამას საჭიროდ. ვინ არის ადამიანი ღმერთის შეხედულებით? არარა, მას არაფერს ეკითხებიან, ქმნიან, შემდეგ კი აკრძალვებისა და წყევლის ობიექტად აქცევენ. ღმერთს იგი არც შეუქმნია რაიმე აზრით, მან ის მხოლოდ შექმნა, პრინციპით „მოდი ვნახოთ, რა გამოვა“. ის გაერთო. ალბათ. ამიტომაც არ აყალიბებს სადმე მისთვის ცხოვრების საზრისს, მთავარს, რის შესაბამისად ცხოვრებაა შესაძლებელი.  არარას არაფერს ანიჭებენ. ადამიანი არის არარა და, შესაბამისად, მას ვერ ექნება ცხოვრების აზრი. ღმერთი ამის შესახებ არც ზრუნავს. ასეთია ბიბლიური ღმერთის შეხედულება.

ეს დოქტრინა ქაღალდზე არსებობდა და ბევრი არაფერი შეიცვლებოდა, კვლავ ქაღალდზე რომ დარჩენილიყო, მაგრამ ქრისტიანულმა ეკლესიამ ამ მოძღვრების ცხოვრებაში დამკვიდრებას დიდი ძალისხმევა შეალია და ეს ყოველივე ცხოვრების ნაწილი გახდა. ღმერთისმიერი უმიზნობა ღმერთთან ერთად გადავიდა ცხოვრებაში.

ღმერთის ქრისტიანულ გაგებას ეკლესიის, როგორც ინსტიტუტის ჩამოყალიბება მოყვა. შესაბამისად, მასვე ეკისრება ამ საკითხის განმარტება. თუ ეკლესიის ისტორიას გავადევნებთ თვალს, ვნახავთ, რომ არც ერთ ეტაპზე, არც ერთ ეპოქაში ეკლესიას არ ჩამოუყალიბებია ადამიანისთვის ცხოვრების საზრისი, გარდა ღმერთთან გადამისამართებისა, მაგრამ თუ ღმერთი ის არის, ვინც ბიბლიის მიხედვით შექმნა სამყარო, მან არაფერი იცის ამის. „სიყვარული ღმერთში“, „ღმერთთან მისვლა“, „სამოთხის მოპოვება“ და სხვა, როგორც ქვემოთ ვიხილავთ, მხოლოდ სიტყვათშეთანხმებები, მხოლოდ ლოზუნგებია, მათ რეალური ღირებულება არ გააჩნიათ.

როგორც ინსტიტუტმა, რომელმაც ადამიანთა დიდი რაოდენობის მართვა იკისრა, ეკლესიამ ზნეობრივი ნორმები ანუ კანონები ჩამოაყალიბა. „არა კაც კლა...“ მაგრამ ეს ნორმები ცხოვრების მიზნად არ გამოდგება, ისინი შიშველი კანონებია და, უკეთეს შემთხვევაში, ისინი შესაძლოა მხოლოდ ცხოვრების საშუალება იყოს. ეს დაახლოებით იგივეა, რომ ადამიანს მოუწოდო: „ირბინე!“ ვფიქრობ, ეჭვი არ უნდა შევიტანოთ იმაში, რომ ასეთი მოწოდება მორბენალთა რაოდენობას ვერ გაზრდის. ან მოუწოდეთ მუდმივ პატიმრობამისჯილ ადამიანს უცხო ენის სწავლა. რაოდენ დიდი ავტორიტეტიც არ უნდა აკეთებდეს ამას, პოტენციური ოთხი კედელი სრულად მოსპობს რაიმეს კეთების სურვილს ან მოთხოვნილებას. რატომ? მას არ ეცოდინება, რისთვის ისწავლოს უცხო ენა. „არა კაც კლა“ არის უმიზნო, მიზანგარეშე მოწოდება, ეს არის მხოლოდ „არა კაც კლა“. რისთვის არ კლა, ამას არავინ ამბობს. ეს ისეთივე კანონია, როგორც „მოკალი“ იქნებოდა. მან ვერ აღკვეთა სიკვდილი, რითიც გამოჩნდა კიდეც უმიზნო კანონის სრული არაეფექტურობა რეალური სასჯელის არარსებობის პირობებში. ამიტომ ის მოწოდებად დარჩა. ასევე, ვერც უმიზნო „მოკალი“ გამოიწვევდა ადამიანთა მოდგმის გადაშენებას, ისევე, როგორც ლოზუნგმა „პროლეტარებო ყველა ქვეყნისა, შეერთდით!“ ვერ გააერთიანა პროლეტარები, თუმცა მათი მიზანი მეტად მიწიერი და მატერიალური, ხელშესახები იყო. მეორეს მხრივ, მიზნობრივი „მოკალი“ მუშაობდა. აქ ალბათ, პირველ რიგში, გერმანელი ნაცისტები უნდა გავიხსენოთ.

იმავდროულად, „არა კაც კლას“ სახელმწიფოც ქადაგებს და მის განხორციელებაში უფრო ეფექტურია, რადგან მკვლელობა ისჯება (არც ის აყალიბებს მიზანს, მაგრამ შემოაქვს რეალური სასჯელი). ვინაიდან მიზნის უქონლობის გამოისობით ნორმები ანუ კანონები არ მუშაობდა, ეკლესიასაც მოუწია სასჯელის შემოტანა ჯოჯოხეთის სახით, მაგრამ ეს იყო დროსა და სივრცეში დაშორებული და არადამაჯერებელი სასჯელი. შესაძლოა ჯოჯოხეთით დაშინება ოდესღაც მართლაც ეფექტური იყო უკიდურესად დაბალი ინტელექტის მქონე ადამიანებთან მიმართებით, მაგრამ მხოლოდ გარკვეული დროის განმავლობაში, რადგან ვერავინ იხილა ვერც დასჯის პროცესი და ვერც დასჯილი.

ზოგადად, წესი (გნებავთ, კანონი ან ნორმა) მუშაობს, თუ მიზანი გაქვს; მუშაობს მაშინაც, თუ მიზანი არ გაქვს, მაგრამ სასჯელია რეალური. მოვაშოროთ სახელმწიფო კანონები და ვნახავთ, რომ ეკლესიის ზნეობრივი ნორმები არ იმუშავებს. (არავინ იფიქროს, თითქოს ამ სტრიქონების ავტორი ეტატიზმის მქადაგებელი იყოს. სახელმწიფო არანაკლებ ანტაგონისტურად არის განწყობილი ადამიანის მიმართ, მაგრამ ეს ცალკე მსჯელობის საგანია).

ეკლესიას რომ მიზანი ჩამოეყალიბებინა ადამიანისთვის, სასჯელი აღარ დასჭირდებოდა, რადგან მე მოგეცი შენ მიზანი, ხოლო თუ შენ უარს იტყვი მასზე, შენ კარგავ. ჯოჯოხეთი ნიშნავს, რომ მე გაძლევ მიზანს ჩემთვის და თუ შენ არ აირჩევ, მე ვკარგავ. ამიტომ გსჯი. ეკლესიას არაფერი აინტერესებს ადამიანისა. სამწუხაროდ.

ადამიანს ღმერთთან ჰქონდა ერთადერთი კითხვა: რისთვის ვცხოვრობ? გულწრფელ, რელიგიურ ადამიანს, ვისაც სწამდა, რომ ღმერთის მიერ იყო შექმნილი, ეს კითხვა ჰქონდა. ღმერთისგან პასუხი ვერ მიიღო, თუმცა ამას არ გამოუწვევია მისი რწმენის აღკვეთა. ხოლო რადგან ღმერთთან კავშირს ვერ დაამყარებდა, იმ ინსტიტუტს მიმართა, ვინც ისე წარმოდგებოდა, როგორც ღმერთსა და ადამიანს შორის შუამავალი, მედიატორი. ამის პასუხად ეკლესიამ იმის რეანიმირება მოახდინა, რაც სახარებებში გაკვრით იყო ნახსენები, მცირედ შეუცვალა სახე და ჯოჯოხეთის კვალდაკვალ მარადი ნეტარება ანუ სამოთხე მივიღეთ - დისტანციური, უსაფუძვლო და დაუსაბუთებელი ილუზია. მიზნის ნაცვლად ილუზია. ეს იყო პირველი და უმნიშვნელოვანესი წყალგამყოფი, სადემარკაციო ხაზი, გავლებული ეკლესიასა და ადამიანს შორის, რომელსაც ვერანაირი სქიზმი ვერ შეედრება. თუმცა, მიუხედავად ამისა, მარადი ნეტარების სტაფილოს საუკუნეების განმავლობისას ხრავდა ადამიანი. ის ბედნიერი იყო, ბედნიერი იყო ეკლესიაც. მაგრამ დრო იცვლებოდა.

კანონს („არა კაც კლა“) დაერთო მიზანი („სამოთხე“), მაგრამ მეტად მომზადებული ადამიანი მიხვდა იმას, რომ მიზანი ყალბი იყო. ამას მრავალმა ფაქტორმა შეუწყო ხელი, პირველ რიგში კი იმან, რომ  საუკუნეთა განმავლობაში ვერავინ ვნახეთ სამოთხე- ან ჯოჯოხეთგამოვლილი და ვერც ჩვენ ვიხილეთ რომელიმე. ადამიანის მიზანი იყო ყალბი, თორემ ეკლესიას იგი გააჩნდა. ეკლესიას სჭირდებოდა ადამიანი, მაგრამ მისი მხოლოდ არსებობა. ადამიანის პრობლემა და თავსატეხი ეკლესიას არ აინტერესებდა. მას ჩვენი რაოდენობა აინტერესებს, ჯამური რიცხვი. შენ უნდა იყო, ამბობს ეკლესია. სხვაგვარად ჩემი ძალაუფლება ვერ გავრცელდება. შენ უნდა იყო ქრისიტიანი. ეს მეორე მოთხოვნაა. თუ ქრისტიანი არ იქნები, ასევე ვერ გავრცელდება ჩემი ძალაუფლება. აკეთე რაც გინდა, ამბობს ეკლესია, მაგრამ უნდა იყო, და იყო ქრისტიანი. ამიტომაა, ორი რამ სძულს ეკლესიას ყველაზე მეტად - თვითმკვლელი და არაქრისტიანი. ორივე მისი მტერია - ერთი ყოფნას ეუბნება უარს, მეორე - რწმენას.

ადამიანის მიერ მიზნის კანონიერმა და საფუძვლიანმა მოთხოვნამ, ერთის მხრივ, და მიზნისა და სასჯელის ილუზორულობის გაცნობიერებამ, მეორეს მხრივ, ეკლესიას აქტიური ქმედებებისკენ უბიძგა. აქ უკვე ყველაფერი უკიდურესად ბანალურად იყო: ბუნებრივია, იყვნენ ადამიანები, ვინც უარს ამბობდა უმიზნო მორჩილებაზე (ზოგადად მორჩილებაზე რომ არაფერი ვთქვათ), და თან ჯოჯოხეთის საფრთხეს არ უშინდებოდა. შეიქმნა წინააღმდეგობა, რის ჩახშობასაც, როგორც ძალაუფლების მქონე და მისი შენარჩუნების მსურველი ყველა ერთეული (პიროვნება თუ ინსტიტუტი) ყველგან და ყოველთვის ძალის გამოყენებით ცდილობდა. ორიგინალურობით არც ეკლესია გამოირჩეოდა: ინკვიზიცია და აუტოდაფე, პაპის ბულები და index librorum prohibitorum ვგონებ საკმარისი მაგალითებია.

ეკლესიამ მიზანი ვერ ჩამოაყალიბა ადამიანისთვის, ხოლო არსებობა  უბრძანა (არსებობა და მორჩილება აქ იდენტური ცნებებია). ნებისმიერი იმპერია გავიხსენოთ, რომელშიც უამრავი მონა არსებობდა. ჩვენთვის ასევე ცნობილია, რომ მონებს ინახავდნენ, მათ იმდენს აჭმევდნენ, რამდენიც სიცოცხლის შენარჩუნებისთვის იყო აუცილებელი. მისი სიცოცხლე ფასობდა. მონის ყოფნა საჭირო იყო. აუცილებელიც. მონის გარეშე არ არსებობს ბატონი. სწორედ მონად აქცია ეკლესიამ ადამიანი, მან იგი ნაგავსაყრელზე მოისროლა, სადაც ის უნდა არსებობდეს შრომასა და ტანჯვაში,  რათა ზედმეტის შესახებ არ იფიქროს. ის უნდა დაიტვირთოს. თუ ლუკმა-პურისთვის იბრძვი ყოველდღიურად, უფრო ამაღლებულის შესახებ ფიქრის რესურსი აღარ გრჩება, და დროთა განმავლობაში, როდესაც თაობიდან თაობამდე მხოლოდ ლუკმა-პურის მოპოვებით ხარ დაკავებული, სწორედ ეს ლუკმა-პური იქცევა ცხოვრების მიზნად. ეკლესია კი ამ ყოველივეს ხელს უწყობდა, პირველ რიგში, ცოდნის გავრცელების შეზღუდვით. ეკლესიამ ადამიანი ინტელექტუალუად გაძარცვა, აქცია იგი პირუტყვად, რომელიც მხოლოდ ძირითადი ინსტინქტების დაკმაყოფილებაზე ფიქრობს.

მაგრამ ყოველივეს სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი შედეგი ჰქონდა. მიზეზები ყველასათვის ცნობილია და მათ ჩამოთვლას არ შევუდგები, მაგრამ ორი უმთავრესი მაინც უნდა ვახსენო: ადამიანის უდრეკი სწრაფვა ჭეშმარიტების დაუფლებისკენ და უსამართლობის ბუნებრივი სიძულვილი. მიზნისა და სასჯელის ილუზორულობამ ანუ არარსებობამ ადამიანს ეკლესიისგან თავისუფლება მიანიჭა, რისი ინიცირება ეკლესიამ თავად მოახდინა ისე, რომ ეს ვერ გააცნობიერა. ვინაიდან მიზანი ყალბია ანუ ის არ არსებობს, მე თავისუფალი ვარ.

თუ მიზანი არ არის და არც სასჯელი არსებობს, ყველაფერი დაშვებულია. არავინაა პასუხისმგებელი. თამაშის წესები არ გვაქვს. მე მხოლოდ ვცხოვრობ. მე არ ვიცი რისთვის ვცხოვრობ, შესაბამისად, შემიძლია მოვიქცე ისე, როგორც მომესურვება. Все дозволено. როდესაც მე კალათბურთს ვთამაშობ და მოგება მსურს, მე ვიცი თამაშის მიზანი. შესაბამისად, მე ვერ გავაკეთებ იმას, რომ ბურთს ფეხით შევეხო, რადგან ეს მიზნისკენ მიმავალ გზაზე შემაფერხებს. თუ ჩვენ მხოლოდ ვთამაშობთ, უმიზნოდ, ყველაფერი შეიძლება მოხდეს: ფეხითაც ვითამაშოთ, სილაც გავაწნათ ერთმანეთს, მეორე ბურთი მოვიტანოთ და ა.შ. ერთი სიტყვით, გავცდეთ კალათბურთის ფარგლებს. და ვერავინ მოგვთხოვს პასუხს. Harlem Globetrotters კარგი მაგალითია: ეს არაჩვეულებრივი სანახაობაა, მაგრამ ეს კალათბურთი აღარ არის. იგივე ხდება ცხოვრებაშიც: მე შემიძლია მოვკლა და შემიძლია არც მოვკლა. არც ერთ შემთხვევაში ჩემთვის ეკლესიურად არაფერი შეიცვლება. მე არც დავისჯები და არც ჯილდოს მივიღებ. ამიტომაც არის ალბათ, რომ ადამიანები თავად შეუდგნენ კანონების შექმნას. ხოლო თუ არაფერი შეიცვლება, რაღა საჭიროა მისი გათვალისწინება? მას არც მიზანი აქვს და არც ქმედითი კანონი. ამ გაგებით ეკლესიას ადამიანისთვის ნულოვანი მნიშვნელობა გააჩნია. ის არის არარა. ღმერთის მიერ ადამიანისთვის შემოკრული ალიყური ეკლესიას მოხვდა.

და განთავისუფლებულმა ადამიანმა თქვა: შენ მე მიზნის ფორმულირება ვერ მომიხერხე, ყავლგასული ილუზია აღარ მუშაობს, შენი შეზღუდვები კი ჩემზე არ მოქმედებს. შესაბამისად, შენ მე არ მჭირდები. მშვიდობით!


ეს გარდუვალი იყო. ეს ასე უნდა მომხდარიყო. ეს ასე მოხდა.

Wednesday, February 3, 2016

ეკუპაცია


ჩვენი სახელმწიფოსა და ეკლესიის ურთიერთობაზე მრავალი დაწერილა და იწერება, განსაკუთრებით კი სახელმწიფოს მხრიდან ეკლესიისთვის გაწეულ მატერიალურ თუ არამატერიალურ დახმარება/შეღავათებზე. იგივეს გამეორებას არ ვეცდები, თუმცა, მეორეს მხრივ, წინამდებარე ნაშრომი მიზნად ისახავს ანალიზს იმისა, თუ რისთვის ხდება ეს და რა შედეგამდე შეიძლება მიგვიყვანოს ასეთმა ე.წ. დახმარებამ. ამისათვის კი შემაჯამებელი სახით მაინც მომიწევს ამ დახმარება/შეღავათების განხილვა, რადგან იმის გაცნობიერების გარეშე, თუ რა ხდება, ვერ მივაგნებთ სავარაუდო მიზნებსა და შედეგებს.
მაშ ასე, სახელმწიფოს მიერ სსამე-სთვის გაწეული პირდაპირი ფინანსირება 2013 წლისთვის 25 მილიონ ლარამდე გაიზარდა. სულ 2002-2015 წწ. სახელმწიფოს მიერ ეკლესიისთვის გაწეულმა პირდაპირმა ფინანსურმა დახმარებამ 200 მილიონ ლარს გადააჭარბა. ამას გარდა, ცალკე შემწეობის სახით არსებობს მუნიციპალიტეტების მიერ გაწეული ფინანსური შემწეობა, რაც იმავე პერიოდში 5 მლნ ლარს აჭარბებს. აქვე უნდა ვახსენოთ ფინანსირება სსამე-ს მფლობელობაში არსებული საწარმოებისა (ტელევიზია „ერთსულოვნება“ 2009 წელს დაფინანსებულია 300,000 ლარით); ასევე, აღსანიშნავია სახელმწიფო კონტრაქტები (შპს“აქვა გეო“-ს მოპოვებული აქვს 166 სამთავრობო კონტრაქტი საერთო ღირებულებით 200,000 ლარზე მეტი; წმინდა მთავარანგელოზთა სახელობის დარიალის სამონასტრო კომპლექსის მშენებლობის ფონდს - 2 მილიონზე მეტის კონტრაქტი); ტენდერები (2012 წლის შემდეგ იგივე „აქვა გეო“ გამარჯვებულია 26 ტენდერში 45-დან საერთო ღირებულებით 502,145 ლარი)[1]. აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ სსამე-ს საქმიანობა არ იბეგრება და მღვდელმსახურები განთავისუფლებულნი არიან სავალდებულო სამხედრო სამსახურისგან; სსამე-ზე არ ვრცელდება აუდიტისა და კონტროლინგის სამსახურების ხელისუფლება. ეს ერთადერთი ორგანიზაციია, რომელსაც სახელმწიფო მსგავს დახმარება/შეღავათებს უწევს.
კიდევ ერთი შემადგენელი, რომლის მიხედვით სსამე გამორჩეული სუბიექტია ქვეყანაში, საქართველოს მიწა გახლავთ. ეკლესია ფლობს ტერიტორიას, რომლის ფართობი 54 მილიონ კვადრატულ მეტრზე მეტია. მეტი თვალსაჩინოებისთვის ეს არის ქალაქების ზუგდიდის, თელავის, გორის, ახალციხის, სიღნაღის, მცხეთისა და ამბროლაურის ერთად აღებულ ფართობზე მეტი. ამ ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი სსამე-ს უსასყიდლოდ ან სიმბოლურ ფასად (1 ლარი) გადაეცა.
ვფიქრობ, აღნიშნული ფაქტები საკმარისია იმის კონსტატირებისთვის, რომ დამოუკიდებელი საქართველოს ყველა ხელისუფლება, რბილად რომ ვთქვათ, ეკლესიისადმი იყო და არის ლოიალური. სსამე, შეიძლება გადაჭარბების გარეშე ითქვას, რომ ფრიად ხელსაყრელ მდგომარეობაში იმყოფება. ცხადია, რომ სახელმწიფოს ასეთი ვითარება ხელს უნდა აძლევდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი ასე ხელგაშლილი არ იქნებოდა. ამავეს ადასტურებს სრული იგნორირება კონკორდატისა, რომლის მე-11 მუხლის თანახმად სახელმწიფო იღებს ვალდებულებას ეკლესიისთვის XIX-XX საუკუნეებში მიყენებული მატერიალური ზიანის ნაწილობრივ კომპენსაციაზე, რაც, ბუნებრივია, ამ ზიანის დაანგარიშების აუცილებლობას გულისხმობს. მსგავსი რამ არ მომხდარა და რეალურად მივიღეთ ვითარება, როდესაც სახელმწიფო ეკლესიის დოტაციას ახდენს. საინტერესოა, რა დამსახურებისთვის უწევს ასეთ შეღავათს და პერმანენტულად ზრდის ეკლესიის აქტივებს სეკულარული სახელმწიფო? რაიმე სახის ოფიციალური დოკუმენტი არ არსებობს. ჩვენ მხოლოდ ანალიზი შეგვიძლია.
თუ იმას გავითვალისწინებთ, რომ უფასო ყველი მხოლოდ ხაფანგშია, სახელმწიფო სანაცვლოდ კონკრეტულ, ხელშესახებ სარგებელს უნდა იღებდეს. თან ეს ისეთი რამ უნდა იყოს, რასაც თავად სახელმწიფო ვერ ან სათანადოდ ვერ უზრუნველყოფს. მეორეს მხრივ, ბუნებრივია კითხვა იმის შესახებ, თუ რა სამსახურის გაწევა შეუძლია ეკლესიას? როგორ შეეწევა ასეთი სტრუქტურა ქვეყნის აღმშენებლობას? მას არ შეუძლია ქვეყნის თავდაცვაში მონაწილეობის მიღება; არც საგარეო ურთიერთობების მოგვარება; არც დანაშაულის პრევენცია; არც ტექნოლოგიურ წინსვლაში მონაწილეობა; არც ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება; არც სოციალური უთანასწორობის აღმოფხვრისთვის ბრძოლა; არც... არც... არც...  მავანი იტყვის, რომ არ ვიცით, იქნებ ეკლესიას შეუძლია კიდეც ერთ-ერთი ან რამდენიმე ზემოჩამოთვლილი ან სხვა ფუნქციის შესრულება. მართალიც იქნება. არ ვიცით, შეუძლია თუ არა, რადგან მას ეს არასოდეს უცდია, ინეტერესიც არ გამოუხატავს. ისევ ისმის კითხვა: რისთვის? თავად სსამე-ს წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ეს სახელმწიფოს სჭირდება. რა დანიშნულებით? ამას კი არ ან ვერ გვეუბნებიან. თუ გარკვეულ სოციალურ ჩართულობას არ ჩავთვლით (მიუსაფართა თავშესაფრები, ორიოდე უფასო საავადმყოფო), რაც სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისით ხელშესახებ აქტივად ნამდვილად ვერ ჩაითვლება, ერთადერთი, რაზეც სსამე-ს, მისი ბუნებიდან გამომდინარე, გავლენა აქვს და აქვს უკვე საუკუნეებია, ეს საზოგადოებრივი აზრია. იმის გათვალისწინებით, რომ მოსახლეობის 85% ასე თუ ისე უკავშირებს საკუთარ თავს მართლმადიდებლურ ეკლესიას, საზოგადოებრივ აზრზე ზემოქმედება ფრიად მნიშვნელოვან იარაღად წარმოდგება. რასაკვირველია, ეს 85% არაერთგვაროვანია და ეკლესიისადმი მისი ლოიალობის ხარისხიც განსხვავებულია, თუმცა ერთმნიშვნელოვნად მკვეთრად მეტია, ვიდრე ნებისმიერი ათეისტის თუ აგნოსტიკოსისა, ვისი ლოიალობაც ნულის ტოლად ან ნულთან მიახლოვებულად უნდა ჩავთვალოთ.
განვიხილოთ ის, თუ როგორ მოქმედებს სსამე, რაც დაგვეხმარება ნათლად დავინახოთ ის შემადგენლები, რომლებიც მას საქართველოს მოსახლეობაზე გავლენის მოპოვებაში ეხმარება. საინტერესოა, როგორც მისი ქმედებები (დამახასიათებელი ბიზნეს-კორპორაციებისთვის), ასევე მისთვის შექმნილი პირობები.
პირველი, რაც  სსამე-ს სტრატეგიულ ქმედებათა სიაში უნდა აღინიშნოს, ეკლესია-მონასტრების ჰიპერაქტიური მშენებლობაა. მიუხედავად იმისა, თუ რა ისტორიული მნიშვნელობა აქვს ამა თუ იმ ადგილს, ეკლესია შენდება. შენდება აუზისა და სასტუმროს გვერდით, ქალაქის სკვერში, წართმეულ მიწაზე; შენდება კანონიერად და უკანონოდ; არ ენიჭება მნიშვნელობა იმას, თუ ვისი სულის მოსახსენებლად შენდება: ისტორიული პიროვნების, ომში დაღუპული გმირის თუ ბანდიტის; შენდება შემოწირული და საკუთარი სახსრებით. არც იმას ენიჭება მნიშვნელობა, ვის მიერ არის ეს სახსრები შემოწირული - მკვლელის, მკვლელის ნათესავის, ხაზინის ქურდის თუ მექრთამის; ეს ბიზნესია, ბიზნესში კი ფულის წარმომავლობას არ კითხულობენ. მეტი ეკლესია მეტ მრევლს ნიშნავს. ბიზნესის ტერმინოლოგიით: დიდია ფილიალთა ქსელი, მეტია მომხმარებელი. მიზანი კი სწორედ მეტი მომხმარებელია. სსამე-ს მფლობელობაში რამდენიმე ათასი ეკლესია და მონასტერია.
საქართველოს მოსახლეობის 85% ყველაზე პესიმისტური გათვლებითაც 3 მლნ ადამიანს აჭარბებს. ბუნებრივია, რომ ასეთი ოდენობის ადამიანთა „დამწყემსვას“ დიდი ოდენობით „მწყემსები“ სჭირდება. ოცდათხუთმეტზე მეტი სკოლა, გიმნაზია, ლიცეუმი და უნივერსიტეტი. „წმ. სპირიდონ ტრიმიფუნტელის სახელობის სკოლა გიმნაზიიდან“ „ხიჭაურის წმ. გრიგოლ ხანძთელის სახელობის სკოლამდე“. აი, კადრების სამჭედლო. აქედან გამოდიან დიაკვნები და მღვდლები, რომლებიც ერს მწყემსავენ. ბიზნესის ტერმინოლოგიით: ფილიალთა მენეჯერები.
საქართველოს კანონმდებლობით ეკლესია და რელიგია გამიჯნულია ერთმანეთისგან და სახელმწიფო ცნობს ეკლესიის დამოუკიდებლობას. მეორეს მხრივ, სხვა რელიგიურ ჯგუფებს  ოფიციალური სამართლებრივი სტატუსისა და საგადასახადო შეღავათების მისაღებად მთავრობასთან დარეგისტრირება შეუძლიათ არაკომერციული ორგანიზაციების ფორმით. სხვა სიტყვებით, მათ დარეგისტრირება შეუძლიათ, როგორც სამოქალაქო სამართლით განსაზღვრულ არაკომერციულ ორგანიზაციებს და არა როგორც რელიგიურ ჯგუფს. ამასთან ერთად, ასეთად დარეგისტრირების შემთხვევაშიც მათ არ უბრუნდებათ წარსულში ჩამორთმეული საკუთრება. ეს უთანასწორო სამართლებრივი მდგომარეობაა. იმავდროულად, პერმანენტული ხასიათისაა არამართლმადიდებლური რელიგიების ნეგატიური გაშუქება მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მიერ. სახელმწიფოს მიერ გაწეული ფინანსური დახმარების ადრესატიც, შესაბამისად, მხოლოდ სსამე-ა. სახეზეა ამ უკანასკნელისთვის შექმნილი სასათბურე პირობები, იგი კონკურენციის გარეთ არსებობს, ბიზნესის ენაზე ამას მონოპოლური მდგომარეობა ეწოდება. არსებობს ბუნებრივი მონოპოლიები, მაგალითად, „საქართველოს რკინიგზა“. იგი ასეთია, რადგან საქართველოში სხვა რკინიგზა არ გვაქვს. ასეთივეა „თელასი“, რადგან მხოლოდ ის ფლობს ელექტროენერგიის განაწილების საშუალებებს თბილისში. სსამე არ არის ბუნებრივი მონოპოლია, ასეთი პირობები მისთვის ხელოვნურად არის შექმნილი.
პროდუქტი. მაშ ასე, გვაქვს ქსელი, გვყავს მენეჯერები და გვყავს მომხმარებელი. მომხმარებელმა რაღაც უნდა შეიძინოს, სხვაგვარად ის მომხმარებელი არ არის. რა უნდა იყიდოს მან? საეკლესიო ატრიბუტიკას თუ არ ჩავთვლით, სსამე არაფერს აწარმოებს. მას ერთადერთი, საუკუნეებით გამოცდილი და შემოწმებული პროდუქტი აქვს, რომელიც დღესაც უტყუარად მუშაობს ჩვენნაირ საზოგადოებაში. ეს არის რწმენა. გნებავთ იმედი უწოდეთ. ამ შემთხვევაში ეს ერთი და იგივეა. დიახ, მან რწმენა უნდა იყიდოს! მართალია, მატერიალურად ეს მისთვის არაფერი ან თითქმის არაფერი ღირს, მაგრამ მენტალურად ასეთი ადამიანი ყველაფერს იხდის. მას აღარაფერი რჩება.
მარკეტინგული თვალსაზრისითაც სსამე-ს ხელთ უზარმაზარი არსენალია. ტელევიზია „ერთსულოვნება“, რადიო „ივერია“, კინოკომპანია, ბეჭდვითი მედია და ინტერნეტ პორტალები - ეს საქართველოს ეკლესიის ხელთ არსებული მარკეტინგული იარაღებია, რისი მსგავსით მრავალი კომპანია ვერ დაიკვეხნის.
არანაკლებ საინტერესოა განსახილველი სუბიექტის სათაო ოფისის ორგანიზაციული სტრუქტურა. გარდა საპატრიარქოს ადმინისტრაციისა, რომელშიც შედიან ქორეპისკოპოსები, მდივანი, მდივან-რეფერენტი, პრეს-ცენტრი და კანცელარია, იგი მოიცავს 37 ერთეულს, რომელთა შორისაა საგარეო საქმეთა განყოფილება, საღმრთისმსახურო წიგნების რედაქტირების კომისია, საფინანსო ეკონომიკური საბჭო, ჯანმრთელობის დაცვის დეპარტამენტი, იურიდიული სამსახური, ბუღალტერია, სატრანსპორტო განყოფილება და თქვენ წარმოიდგინეთ, კომენდანტიც კი. სრული სია შეგიძლიათ იხილოთ ბმულზე. სსამე-ს მართავს წმინდა სინოდი, რომელსაც საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ხელმძღვანელობს. ყველა წარმატებულ ბიზნეს კომპანიას მეტ-ნაკლებად მიახლოვებული სტრუქტურა გააჩნია: CEO [პატრიარქი] ან გენერალური დირექტორი, დირექტორთა საბჭო [სინოდი] და დეპარტამენტები.
როგორც ვხედავთ, საკმაო საფუძველი გაგავაჩნია განვაცხადოთ, რომ სსამე ბიზნეს სტრუქტურაზე მორგებულ მიდგომას იყენებს. შესაბამისად, იგი შემოსავლის მიღებაზეა ორიენტირებული, მისი მიზანი შემოსავლის მიღებაა, ხოლო ვინაიდან შემოსავლის ძირითად წყაროს მისთვის სახელმწიფოს მხრიდან გაწეული სხვადასხვა სახის დახმარება/შეღავათები წარმოადგენს, ლოგიკური იქნება დავასკვნათ, რომ სსამე შემოსავალს (მის უდიდეს ნაწილს) მიიღებს იმ შემთხვევაში, თუ ხელისუფლება იქნება კმაყოფილი, ხელისუფლება კი იმ შემთხვევაში იქნება კმაყოფილი, როდესაც მოსახლეობა მის მიერ დეკლარირებულ გზას უპირობოდ მიიღებს. სახელმწიფოს მორჩილი, ინფორმაციანაკლული ელექტორატი სჭირდება, ის, ვისი ყურადღებაც საჭირო დროს სხვა რამისკენ არის მიპყრობილი. ამდენად, თუ სსამე ექსტენსიურად განვითარებას განაგრძობს, გაზრდის და მოახდენს მის მიერ შექმნილ მიმდევართა რაოდენობის დემონსტრირებას, რომლებიც მისი გავლენის ქვეშ იქნებიან მოქცეულნი, იგი სარგებელს მიიღებს, რაც ფინანსურ დახმარებაში, საგადასახადო და სხვა სახის შეღავათებსა და პრაქტიკულად სრულ ხელშეუხებლობაში გამოიხატება.
 აი, აქ შეიკრა ჯადოსნური წრე. სსამე სწორედ ამას უზრუნველყოფს - მორჩილ მოსახლეობას! როგოც ზემოთ ვახსენეთ, მისი გავლენის ქვეშ სამ მილიონამდე ადამიანია. ეკლესიისთვის კი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, ერთის მხრივ, რაც შეიძლება მეტი ადამიანის, მეორეს მხრივ კი, ასეთი ადამიანის მაქსიმალური ჩართულობა ეკლესიურ ცხოვრებაში. ეს არის მისი პური. მაგალითისათვის, სსამე მხოლოდ მამრობითი სქესის წმინდანებს წლის განმავლობაში 2300-ზე მეტჯერ ახსენებს (წყარო). ზოგს ორჯერ, ზოგს სამჯერ და მეტჯერაც. საეკლესიო კალენდარი გადატვირთულია. სსამე-ს სწორედ ეს სჭირდება, ის ზრუნავს შექმნას ისეთი ადამიანი, ვისაც შიშის ზარი დაეცემა იმის წარმოდგენისას, რომ შეიძლება ვინმე გამორჩეს აღათოპო კრიტელის ხსენების დღიდან (05.01) ღირსი ევარესტო სტუდიელის ხსენების დღემდე (08.01). ეს არის ეკლესიისთვის იდეალური მრევლი - ყველა დღესასწაულს რომ აღნიშნავს: დეგენერირებული, მორჩილი და უპერსპექტივო მორწმუნე.
ასეთი მორჩილების უზრუნველსაყოფად სსამე მრავალფეროვან და აგრესიულ ხერხებს მიმართავს. ყველა კუთხეში ეკლესიის არსებობა ერთ მიზანს ემსახურება - ადამიანი უნდა გრძნობდეს მის ყოვლადმყოფობას, და ეს ადამიანი, რომლის ცნობიერება გაყალბებულია, ფიქრობს: „ასეა სწორი, რადგან სწორი რომ არ იყოს, ასე არ იქნებოდა“. სატელევიზიო მედიის მიერ ყოველდღიურად რომელიმე ახალი ტაძრის მშენებლობისთვის შესაწირის მოთხოვნაც ამას ემსახურება. სსამე საქართველოს ქონებასა და ადამიანთა გონებას ეპატრონება. არ უნდა არსებობდეს განსხვავებული აზრი. ქრისტეს ეკლესია, რომელიც შემწყნარებლობისა და მიმტევებლობის ნიმუში უნდა იყოს, ჯვრებითა და ხატებით ფიზიკურად უსწორდება განსხვავებულად მოაზროვნეს, იქნება ეს სექსუალური უმცირესობის წარმომადგენელი, ათეისტი, აგნოსტიკოსი თუ სხვა სარწმუნოების მიმდევარი, ერთი სიტყვით, ნებისმიერი, ვინც პოტენციურ საფრთხეს წარმოადგენს მისთვის. მცირე ხნის წინ ეკლესიის მიმდევრებმა სხვაგვარად მოაზროვნის სისხლიც კი დაღვარეს თბილისში, რადგან მათია ერთადერთი „ჭეშმარიტება“. ეს უნდა იცოდეს ყველამ და ამ ზღვარს იქეთ არავინ უნდა გავიდეს. მაშინ ყველაფერი „კარგად“ იქნება.
საქართველოს მიწის დასაკუთრება ყოველდღიურად, მეთოდურად ხდება, მიწისა, რომლის გამოყენება მორიგი ტაძრის აშენების ნაცვლად, სულ ცოტა, მოსავლის მისაღებად იქნებოდა შესაძლებელი.
სხვაგვარად მოაზროვნეთა დევნა, ეკლესიების ექსტენსიური მშენებლობა, საღვთისმეტყველო საგანმანათლებლო დაწესებულებათა რაოდენობის პერმანენტული ზრდა, მოსახლეობის მაქსიმალური ჩართულობა ეკლესიურ ცხოვრებაში, ზნეობის მხოლოდ მათთვის გასაგები კოდექსის დაწესება, კანონგარეთ არსებობა, დამორჩილება საუკუნო ნეტარების იმედის მიცემით - ეს ის იარაღებია, რომელსაც სსამე იყენებს მრევლის გონების დასაბინდად. საკმაო წარმატებითაც. მრევლი, რომლის ცნობიერებაზე ყოველდღიურად ძალადობენ, არწმუნებენ რა, რომ განათლება ცუდია და ეშმაკისგან მოდის, თავს აქნევს ამაზე; იგი თვალს ხუჭავს მღვდელმსახურთა უზნეობაზე და არ იღებს მათ მიმართ კრიტიკას; ეთანხმება, რომ ერთადერთი ჭეშმარიტება ეკლესიიდან მოდის; თანახმაა სსამე-ს არსებობაზე კანონზე მაღლა, როდესაც კანონი მხოლოდ სხვებისთვის არსებობს. მრევლი ანუ საქართველოს მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სიხარულით ხვდება ასეთ მდგომარეობას, მდგომარეობას, რომელსაც ყოველ ჯერზე მივიღებთ, როდესაც საზოგადოებრივად აქტიური ერთ-ერთი სუბიექტი მკვეთრად დიდ ძალაუფლებას მოიხვეჭს. ამ ყველაფერს შესაძლოა ერთადერთი სახელი ჰქონდეს - საქართველოს სრული მატერიალურ-ინტელექტუალური ეკუპაცია (ეკლესია + ოკუპაცია = ეკუპაცია).
ახლა კი წარმოვიდგინოთ რაიმე პროდუქტის, მაგალითად, საპნის მწარმოებელი კომპანია, პირობითად მას „მესსა“ ვუწოდოთ. ასევე დავუშვათ, რომ ბაზარზე არ არის სხვა სუბიექტი, ვისაც ანალოგიური პროდუქტი გააჩნია. ამასთან ერთად, „მესსა“-ს მაღაზია აქვს ყველა ქალაქსა და სოფელში, საპონზე მოთხოვნა კი, საუკუნეობრივი ჩვევიდან, სიდუხჭირიდან, ინფორმაციის ნაკლებობიდან  და, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, ინფორმაციის ანუ ცოდნის მიღების სურვილის უქონლობიდან გამომდინარე, ძალიან მაღალია. შესაბამისად, იგი  ყველა ოჯახს „სჭირდება“. გარდა ამისა, „მესსა“ ფლობს კომუნიკაციის საშუალებებს, რომელთა მეშვეობით გამუდმებით „ურეცხავს ტვინს“ მომხმარებელს საკუთარი პროდუქციის მაღალი ხარისხის შესახებ მტკიცებულებების მოტანით. იმასაც ამბობს, რომ საუკუნეებია ქართველები ამ საპონს მოიხმარენ და ვერ იქნება ქართველი, ვინც ამ საპონს არ იყენებს. მეტიც, არა მხოლოდ ხელ-პირის, არამედ სხეულის დასაბანადაც ის უნდა გამოიყენოს, თეთრეულის რეცხვისთვისაც, ჭურჭლის სარეცხადაც და იატაკის სახეხად. მონოპოლურ მდგომარეობაში ჩაყენებული სუბიექტი, რომელიც ვეებერთელა ქსელს ფლობს, აქვს მარკეტინგისა და კომუნიკაციის ყველა საშუალება, პროდუქტი, რომელზე მოთხოვნა ძალიან მაღალია და უზარმაზარი ფინანსური რესურსი, მარტივად ახერხებს ადამიანის ფოკუსირებას ამ კონკრეტულ პროდუქტზე და ქართველს ავიწყდება, რომ სხვა საპონიც არსებობს და ვეღარც იმას აცნობიერებს, რომ ადამიანი, მათ შორის ქართველი, ამ და სხვა საპნის გარეშეც საუკუნეების განმავლობაში  ჯანსაღად არსებობდა და კვლავაც შეძლებს არსებობას.
ზევით ეკლესიის საკუთრებაში არსებული მიწა ვახსენეთ. ამ ესსეის დაწყების შემდეგ სსამე-ს ხელთ არსებული მიწის ფართობი 1 მლნ კვადრატულ მეტრზე მეტით გაიზარდა.
ეკლესიის ქონება ყოველდღიურად მატულობს! ყოველდღიურად მატულობს მის კლანჭებში მოქცეულთა რიცხვი! ეკუპაცია გრძელდება!
სად შეიძლება აღმოვჩნდეთ? იმ პირობებში, როდესაც ხელისუფლება ავტონომიურად ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მართვას და ამისათვის ეკლესიის ფუნდამენტური ჩართულობა ხდება აუცილებელი, სსამე-ს მხრიდან უნდა ველოდოთ გააქტიურებას საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებაში მონაწილეობის მიმართულებით, რისი ნიშნებიც უკვე გვაქვს. ამას შესაძლოა ჰქონდეს პარლამენტში სსამე-სთვის გარკვეული რაოდენობის ადგილების გამოყოფის ან აღმასრულებელ სტრუქტურაში საკუთარი წარმომადგენლების დანიშვნის ან ხელისუფლებაზე არაფორმალური გავლენის სახე. რას თუ არა აღნიშნულ გავლენას უნდა მივაწეროთ „საქართველოს კანონი უმაღლესი განათლების შესახებ“, რომელიც სსამე-ს სრულ დამოუკიდებლობას ანიჭებს განათლების საკითხებში? გვაქვს ორი კანონი: ერთი სსამე-ს და მეორე დანარჩენი საქართველოსთვის. ამის შემდეგ მივალთ საფეხურამდე, როდესაც მართლმადიდებლობის სწავლება სავალდებული გახდება სკოლებში, შემდეგ მისი კრიტიკა საკანონმდებლო დონეზე აიკრძალება. არსებული ტენდენციის შენარჩუნებით შედეგი პოლიციური კლერიკალიზმია!

შენიშვნა: ეს სტატია ასევე შეგიძლიათ იხილოთ "რადიო თავისუფლების" გვერდზე.